تجلی کلام شیعی در تعلیقات امام خمینی (ره) بر مقدمه قیصری

اساساً خاستگاه‌های کلامی عارفانِ پیرو مذاهب اسلامی در آرا و چه‌بسا در کشف و شهود آنان تاثیرگذار است. بر این اساس، قیصری در بیان مصادیق مکاشفات و کرامات متاثر از اندیشه‌های کلامی اهل سنت است. سید حیدر آملی نیز به‌عنوان یک عارف شیعی، رسول خدا(ص) و اهل‌بیت او را برتر از دیگر پیامبران و اولیا و برگزیده اهل عالم و کامل‌ترین آن‌ها می‌داند. ازنظر امام خمینی نیز علی (ع) صاحب ولایت مطلقه کلی است و ولایت باطن خلافت است و ولایت مطلقه کلی باطن خلافت دنیایی است. با این حال، عرفان شیعی تفاوت ماهوی با عرفان اسلامی در جهان اهل سنت و جماعت ندارد، البته فرقی اساسی در مصادیق انسان کامل وجود دارد که به اعتقاد عرفای شیعه، دوازده امام، مصادیق اصلی و حقیقی انسان‌های کامل هستند و این مشابهت در مفاهیم، نشانگر هم افق بودن تشیع و عرفان در مبحث ولایت است.شاید بتوان گفت عرفان شیعی اگر معنای محصلی داشته باشد بیشتر حاصل تبلور اندیشه‌های کلامی شیعی در بیان مصادیق انسان کامل است چراکه عرفان شیعی اساساً تعلیقه‌ای بر عرفان اسلامی در جهان اهل سنت و جماعت است و اصولاً در مبانی عرفانی، تفاوت چندانی با آن ندارد مگر در تعیین مصداق انسان‌های کامل. بدین‌سان در این مقاله، تجلیات کلام شیعی را در نگاه حکیم و عارف شیعی معاصر، امام خمینی، بر اساس تعلیقات او بر مقدمه عارف اهل سنت، شرف‌الدین قیصری، مورد بررسی، تحلیل و نقد قرار می‌دهیم.

manifestation of shia theology in imam khomeini’s exposition on qaisari’s introductory remark

the theological origins of the followers of islamic sects are basically influential in their opinions and in their intellectual intuition equally. on this basis, qaisari was under the influence of theological thoughts of the sunni scholars in his commentaries on intellectual intuition and spiritual connections. as a shia scholar, seyed heidar amoli considers the messenger (pbuh) of god and his infallible household superior to other prophets and imams, arguing that the prophet (pbuh) of islam was the best of creatures and most perfect human being on earth. in view of imam khomeini, too, imam ali (as) holds the title of general absolute guardianship of jurist consult and that, such guardianship constitutes the inherent nature of caliphate and absolute guardianship of the jurist consult constitutes the inherent nature of the material caliphate. however, shia theology does not have substantive difference with islamic theology practiced by sunni muslims, although there are major differences in the two schools of islamic thought’s interpretation of the perfect human being. according to shia theologians, the 12 imams are the true and genuine examples of the perfect human being. this sameness in concepts indicates concord of shiism and theology vis-à-vis wilayat or islamic authority. it may be argued that shia theology – in its general sense – is a mirror reflecting theological thoughts of shia muslims for characterizing a perfect human being since shia theology is basically a gnostic interpretation of islamic theology in sunni school of thought. as a matter of fact, shia theology does not have sharp differences with sunni school of thought in theological fundamentals, and the only difference appears in characterization of a perfect human being. this paper analyzes manifestation of shia theology in view of the contemporary shia sage and theologian imam khomeini based on the introductory remarks of sunni scholar and theologian sharaf al-din qaisari.