مقایسه تطبیقی بازگشت پذیری وقف در حقوق ایران و کامن لا با رویکردی بر اندیشه فقهی امام خمینی (ره)

پذیرش امکا نپذیری بازگشت از وقف، نه فقط بر اختلافات صاحبنظران دراین خصوص پایان می بخشد بلکه در افزایش انگیزه و گرایش افراد برای وقف نمودن اموال خود بسیار موثر و دارای اهمیت است. سوالی که این مقاله درصدد بیان پاسخ آن می باشد این است که بازگشت از وقف در حقوق ایران و حقوق کامن لا امکا نپذیر است یا خیر؟ که با روش توصیفی- تحلیلی بررسی و موردپژوهش قرار گرفت. در این مقاله با عنایت به اهمیت شناخت مفاهیم اشتراط خیار، وقف و تراست در بررسی امکان بازگشت از وقف، پس از تحلیل حقوقی این مفاهیم، ابتدا قابلیت بازگشت از وقف در حقوق ایرانو همچنین نظریه امام خمینی در این خصوص، بررسی و سپس ابعاد مختلف وقف و تراست و قابلیت بازگشت از آنها موردپژوهش و مداقه قرارگرفت. بر مبنای این پژوهش چنانکه برخی فقها نیز معتقدند امکان بازگشت پذیری وقف وجود دارد و اشتراط خیار ضمن وقف و تراست هم به نحو مطلق و هم به صورت مقید )به قید پیدایش نیاز( صحیح است و نظر به اینکه در حقوق ایران قابلیت بازگشت پذیری وقف پیش بینی نشده است و از طرفی قوانین مربوطه مبتنی بر نظریات موجود در فقه امامیه و متاثر از قواعد شرع است،با توجه به نظر غالب فقها برخلاف نظریه موضوع این مقاله و نیز عدم واکاوی آن در نهاد مشابه موجود در حقوق کامن لا و نیز مقایسه تطبیقی آن دو، موضوع حاضر نوعاً خاص و واجد جنبه نوآوری است.

a comparative study of reversibility of waqf (endowment) in iranian law and common law with an eye on imam khomeini’s jurisprudential thought

admitting reversibility of endowment not only puts an end to differences of expert opinions on the issue, but also boosts motifs and interests of people for donating part of their properties as endowment. the question this paper addresses is this that whether reversibility of endowment is possible in iranian law and in the common law. this study has resorted to a descriptive-analytical method to find an appropriate answer to the above question. given the importance of understanding such terms and concepts as stipulation of an option, endowment and trust in studying reversibility of endowment, following legal analysis of these terms, we have first studied reversibility of endowment in iranian law and imam khomeini’s opinion in this regard, and continued with reviewing various aspects of endowment and trust and their reversibility as well. based on findings of this paper, as some jurists argue, endowment is reversible, thus stipulation of an option while endowment and trust is permissible both conditionally (when needed) and unconditionally. since there is no legal foundation or order on reversibility of endowment in iranian law, and because standing laws on endowment are based on views expressed in imamiyah jurisprudence, as affected by sharia rules, thanks to opinions expressed by the majority of jurists, unlike the hypothesis expressed in this paper as well as the absence of similar legal institutions in common law, and comparative study of iranian law and common law in terms of endowment, the theme of this paper is specific in type with innovative aspect.