بررسی قاعده احسان در سقوط مسئولیت مدنی و کیفری در فقه و حقوق با رویکردی بر اندیشه امام خمینی(ره)

احسان به عنوان یکی از مسقطات ضمان در فقه امامیه و حقوق ایران به شمار می رود، به موجب این قاعده هرگاه شخصی به قصد نیکی به دیگران عملی انجام دهد که موجب خسارت یا صدمه به وی گردد، در صورت رعایت کردن احتیاطات لازم و مقررات قانونی اقدام کننده یا فاعل، ضامن نبوده و معاف از مسئولیت است. درواقع هدف از پژوهش حاضر که به صورت توصیفی-تحلیلی به نگارش درآمده شناخت مبانی و ارتباط این قاعده با دیگر قواعد فقهی و حقوقی بوده و یافته ها حاکی از آن است که احسان هم دربردارنده مفهوم دفع ضرر است و هم جلب منفعت. پس از حیث قلمرو و عمل نیکوکارانه ممکن است نسبت به عموم مردم، اشخاص خاص و حتی خود فاعل انجام شود و پیرامون تاثیر قاعده احسان در رفع ضمان ناشی از مسئولیت مدنی به صراحت می توان بیان داشت که فرد محسن نه تنها ملزم به جبران خسارت نیست بلکه از مسئولیت کیفری نیز با توجه به قاعده احسان تبرئه می شود.

a study of the rule of beneficence in extinction of civil and criminal liability in law and islamic jurisprudence with an approach based on imam khomeini’s views

the rule of beneficence, as one of the elements for extinction of liability, is practiced both in imamiyah jurisprudence and civil law. by virtue of this rule, when a person imposes harm to life or property of another person with an intention of doing good, in case of taking required precautions and observing legal regulations by the doer, he shall not be a guarantor and must be exempted from liability. this work, developed through a descriptive-analytical method, intends to identify fundamentals and links of this rule with other jurisprudential and legal principles. findings of the paper indicate that benefaction both encompasses the concept of prevention of harm or loss and gaining legal profits. therefore, in terms of charitable work, it may be practiced vis-à-vis general public, certain persons, and even the doer himself. as in terms of the effect of the rule of beneficence on removing obligations resulting from civil liability, it can be clearly expressed that the benefactor is not obliged to indemnify damages. besides, given the existence of the rule of beneficence, he must be exonerated from criminal liability.