بنای عقلا و جایگاه آن در آثار فقهی سید حسن بجنوردی و امام خمینی (ره)

با توجه به اهمیت بنای عقلا در استنباط احکام شرعی به‌ویژه در مسائل نو، بررسی آثار فقها در استفاده از بنای عقلا به استفاده بهتر از آن کمک می‌کند. بررسی آثار فقهی سید حسن بجنوردی و امام خمینی به‌عنوان فقیهانی موثر در تکامل فقه در اثبات این مسئله درخور و شایسته است. بدین منظور بررسی متون فقهی استدلالی و اصولی ایشان بر اساس روش تحلیل محتوا انجام‌شده و بیاناتشان موردبررسی قرارگرفته است. نتیجه تحقیق نشان می‌دهد هر دو فقیه از بنای عقلا استفاده‌های زیادی کرده‌اند. ضمن اینکه به حجیت آن بدون نیاز به امضای شارع و تنها با در نظر گرفتن و عنایت به عدم منع و ردع توسط شارع معتقدند و به‌طور خاص و مستقل از بنای عقلا در استناد به قواعد فقهی معتبر و مهم در استنباط احکام شرعی استفاده نموده‌اند و با توجه به تاثیر زمان و مکان در مسائل فقهی، بایستی از منبع مهم و کاربردی بنای عقلا در تطبیق فقه با اوضاع و شرایط امروزی در جهت عقلانیت و حل مسائل و مشکلات امروزی بهره برد.

Arguments of Rationalists and Their Status in Jurisprudential Works of Seyyed Hassan Bojnourdi and Imam Khomeini

With respect to the significance of the arguments of rationalists in inference of religious instructions, particularly in the case of new issues, a review of the jurists’ works on quality of applying the arguments of rationalists will help its understanding better. A restudy of jurisprudential works of Seyyed Hassan Bojnourdi and Imam Khomeini, as the two jurists with immense influence on perfection of jurisprudence, will be important and worthy in proving the point. To that end, we have reviewed the deductive and doctrinal jurisprudential texts of the two jurists based on content analysis methodology to analyze their claims. Findings of this paper indicate that both jurists have abundantly made use of the arguments of rationalists. In the meantime, both of them believe in its validity with no need to endorsement of the legislator, taking into consideration only lack of prohibition or rejection by the legislator. In particular, they have independently used the arguments of rationalists in invoking valid and important jurisprudential codes in deducing religious instructions. Given the effect of time and space on jurisprudential issues, the important and practical arguments of rationalists can be used for comparing and contrasting jurisprudence with modernday issues and conditions toward rationality in settling modernday problems.