مبانی عملگرایانه اندیشه موعودگرایی در گفتمان سیاست خارجی امام خمینی(س)

مقاله پیش رو به دنبال واکاوی مبانی عمل‌گرایانه اندیشه موعودگرایی و مسیانیسم شیعی - اسلامی (مهدویت) در گفتمان سیاست خارجی امام خمینی است. بر این اساس پرسش اصلی این است که «اندیشه موعودگرایی به چه نحو و بر اساس چه مولفه‌ها و روندهایی در گفتمان سیاست خارجی امام خمینی مفصل‌بندی شده و این خوشه نشانگانی چه تاثیراتی بر ساختار کلان سیاست خارجی ج.ا.ایران گذاشته است؟». در مقام پاسخ فرضیه مقدماتی بدین‌صورت طرح می‌شود: «گفتمان سیاست خارجی امام خمینی عموماً متوجه بعد عمل‌گرایانه اندیشه موعودگرایی بوده و بر این بنیاد، در پرتو دوگانه مستضعف مستکبر، سه سطح ایدئولوژیک (مبانی و منابع هویت پایه)، استراتژیک (حوزه سخت‌افزار قدرت؛ امنیت و توسعه ملی) و دیپلماتیک (مبتنی بر تحقق منافع ملی) را برای سیاست خارجی ج.ا. ایران مفصل‌بندی می‌نماید». در این رویکرد که شاید بتوان از آن با عنوان واقع‌گرایی آرمان‌نگر یادکرد، موعودگرایی شیعی یا همان ایده مهدویت در حدفاصل یک امر تاریخی و نص دینی و یک امر اجتماعی دیده می‌شود. چهارچوب نظری و روش‌شناسی نوشتار استوار بر ترکیب نشانه‌شناسی مکتب اسکس و نظریه تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فر کلاف است.

Pragmatic Fundamentals of Messianic Thought in Imam Khomeini’s Foreign Policy Discourse

The objective of this paper is to analyze the pragmatic fundamentals of Messianic thought and ShiaIslamic Messianism (belief in the coming of Imam Mahdi) in Imam Khomeini’s foreign policy discourse.  On this basis, the main question of this paper is: How and on what basis, with what components and procedures has the belief in Messianism been articulated in Imam Khomeini’s foreign policy discourse and how this articulation has exerted its influence on the macrostructure of the I. R. of Iran’s foreign policy? In response, the preliminary hypothesis states that Imam Khomeini’s foreign policy discourse chiefly addresses the pragmatic aspect of the belief in Messianism. On this basis and in the light of the oppressedthe oppressor dichotomy, it articulates three ideological (fundamentals and basic identity resources), strategic (field of hard power, security and national development), and diplomatic (based on realization of national interests) levels for the foreign policy of the I. R. of Iran. In this approach, which maybe called idealistic realism, Shia Messianism or the philosophy of Mahdaviyyat (belief in the coming of Imam Mahdi) is understood in between a historical issue and religious text and a social issue. The theoretical and methodological framework of this paper is based on a combination of semiology of Essex School of discourse and theory of critical discourse analysis of Norman Fairclough