بررسی فقهی ساخت مجسمه و ربات با رویکردی به نظر امام خمینی(س)

در مراکز علمی ساخت مجسمه انسان و ربات بنابر مبنا مشهور حرام است و این نظر بر اساس استناد به اطلاق روایات وارده در این باب است. ولی به نظر می‌رسد در اینجا به جهت عدم قابلیت تقیید عرفی شبهۀ انصراف وجود دارد، یعنی انصراف این روایات به مجسمه‌های پیشین بوده، چون در آن زمان اغراض علمی بر آن مترتب نبوده است؛ بنابراین روایات از این مجسمه‌ها انصراف دارد. چون در آن زمان مجسمه را برای اغراض علمی نمی‌ساختند و توانایی ساخت ربات را نداشتند. ممکن است که بگوییم اسباب‌بازی اغراض سرگرمی دارد، اما مجسمه‌هایی که برای اغراض علمی ساخته می‌شود روایات از اینها انصراف دارد و یا شبهۀ انصراف؛ لذا بعید نیست که بگوییم حرام نباشد. دراین‌میان، فقیهانی چون موسوی بجنوردی و منتظری، صاحب دراسات فی المکاسب المحرمه، معتقدند که نهی در روایات ناظر به زمانی بوده که هنوز رسوم بت‌پرستی در افکار مردم بوده و مجسمه‌ها برایشان قداست داشتند، اما درحال‌حاضر، مردم برای مجسمه‌ها قداستی قائل نیستند و امروزه خداشناسی و پرستش خالق از ضروریات و بدیهیات محسوب می‌شود، قهراً مجسمه‌سازی با این طرز تفکر جامعه حرمتی ندارد؛ بنابراین امروزه ملاکی بر حرمت مجسمه‌سازی وجود ندارد.

A Jurisprudential Study of Sculpturing and Humanoid Robot Making Based on Imam Khomeini’s Viewpoints

Abstract Making humanoid robots and building human statues in medical centers is haram or religiously forbidden according to the prevailing religious decrees. The rule is based on documents developed from various wellknown traditions. However, it seems that due to nonattributablility of restriction by common law, there is the possibility of its renunciation. In other words, the traditionbased rule is attributable to the previous human statues since there was no scientific logic behind making those statues in the past. Therefore, all traditions on previous human statues are subject to renunciation for lack of scientific intent and inability to make humanoid robots. But toys might have been made for amusement or for scientific use in some cases. In this case, the traditions might be either renounced fully or partially. So, considering them religiously forbidden objects might not be implausible. In the meantime, such jurists as Mousavi Bojnourdi and the author of Dirasat fi alMakaseb alMuharramah argue that “prohibition” in these traditions attests to the time people attached sanctity to the statues due to rites and rituals remaining from the age of idolatry. However, they claim, people attach no sanctity to the statues these days since theology and worshipping God have become mostly needed and commonly accepted facts. This paper is an attempt to study the probability or permissibility of making humanoid robot and statues in Islamic jurisprudence with emphasis on Imam Khomeini’s approach. The findings show that making statues lacks reverence and reason for sanctity in modern day society with such monotheistic approach.