دیات متناسب و نامتناسب با تاکید بر نظر امام خمینی(س)

دیات، هر فلسفه‌ای داشته باشد، باید به دلیل عقل یا طبق سیره عقلا، با جنایات متناسب باشد. بعلاوه، دیات نیز باید با هم متناسب باشد، یعنی جنایت‌های مشابه دیات مشابه داشته باشد. در بعضی از روایات، با مقایسه جنایات و دیات، تناسب دیات به‌وضوح پیداست؛ اما در بعضی از آن‌ها تناسب دیات مخدوش به نظر می‌رسد. در این مقاله، با استناد به روایات، بیش از سی مورد دیات متناسب و به همین تعداد دیات نامتناسب نشان داده‌شده است. با تعارض «روایات دال بر دیات نامتناسب» با «دلیل عقل یا بنای عقلا» می‌توان به ‌صورت‌های مختلف مواجه شد. بعید نیست بتوانیم بگوییم مردم، در عصر صدور روایات، دیات را پذیرفته بوده و آن را ظالمانه نمی‌دانسته‌اند؛ اما این، دلیل نمی‌شود که اگر امروزه عموم عقلای عالم بعضی از آن‌ها را نامتناسب و غیرعادلانه می‌دانند، ما همچنان بتوانیم آن‌ها را به شارع عادل حکیم نسبت دهیم. چه‌بسا فقها در تحلیل‌های مجدد و مستمر خود به نتایجی برسند و دیاتی را از روایات استنباط کنند که با اصول مسلم عقلی و عقلایی و فرهنگ دینی مغایر نباشد.

Proportionate and Disproportionate Penalties with Emphasis on Imam Khomeini’s Viewpoint

The principle of distress and constriction is among the secondary but highly used and most important rules in Islamic jurisprudence. A major part of the developments in family laws comes from this principle. Distress and constraint are the two factors that legitimize requests for divorce by the wife according to Islamic jurisprudence. The majority of jurisprudential sources have constituted requests for divorce by the wife for distress and constriction based on the traditions. In this paper, we have first tried to clarify Imamiyah jurists’ rules on divorce for distress and constriction and secondly, made an analysis on the reasons, in order to come to this conclusion that those instances in the words and rules of the jurists are symbolic and not restrictive in nature. Therefore, they are varied according to the time and place, and social conditions.