بررسی اثر تکانه‌های نفتی بر رابطه درآمد- مخارج دولت ایران و چالش‌های مدیریت و کنترل آن

تغییرات پیش‌بینی‌نشده قیمت نفت در بازارهای بی‌ثبات بین‌المللی همواره برنامه‌ریزی‌های اقتصادی را (به سبب وابستگی بودجه به نفت و سهم بالای دولت در اقتصاد) تحت تاثیر خود قرار داده است. مدیران مالی و برنامه‌ریزان اقتصادی در به‌کارگیری یک سیاست معمولاً سایر شرایط را ثابت در نظر می‌گیرند ولی در عمل متغیر‌های کلان اقتصادی ازجمله درآمد و مخارج دولت از تکانه‌های پیش‌بینی ‌نشده داخلی و خارجی متاثر بوده‌اند و این عامل برنامه‌ریزی‌های اقتصادی را مختل می‌نماید. ازاین‌رو مقامات سیاستگذاری ایران همواره با چالش مدیریت تکانه‌های درآمدی نفت مواجه بوده‌اند. نظر به اهمیت موضوع در تحقیق حاضر با به‌کارگیری الگوی پارامتر قابل‌تغییر طی زمان با عامل‌ افزوده شده خودبازگشتی برداری و با استفاده از داده‌های فصلی طی دوره 1367 تا 1393 به بررسی اثر ورود تکانه نفتی بر رابطه درآمد - مخارج در کشور ایران پرداخته است. با توجه به اینکه درآمدهای نفتی از کانال نرخ ارز وارد اقتصاد می‌شود، اثر تکانه‌های نرخ ارز بر رابطه مذکور نیز برآورد گردیده است. براساس نتایج تحقیق تغییرات در تکانه‌های درآمدهای نفتی موجب افزایش رابطه درآمد-مخارج دولت شده است. بدین معنی که میزان بیشتری از درآمد حاصله صرف مخارج دولت شده است و مخارج دولت نسبت به تکانه‌های منفی درآمدی انعطاف‌ناپذیر بوده است. هم‌چنین نتایج تحقیق نشان می‌دهد تکانه‌های نرخ ارز موثر سبب کاهش رابطه درآمد-مخارج شده است. به عبارتی افزایش نرخ ارز در طی زمان نتوانسته است منبع درآمدی پایدار برای دولت، جهت تامین مخارج خود باشد. در نتیجه پیشنهاد می‌گردد مدیران و سیاست‌گذاران دولتی جهت بهبود وضعیت رابطه درآمد- مخارج از سیاست‌های صلاحدیدی و موقت پولی خودداری نمایند.