بررسی نقش درآمدهای نفتی بر نوآوری: مطالعه موردی کانال قیمت های نسبی برای اقتصاد ایران

تصمیم بنگاه های تولیدی برای سرمایه گذاری در فعالیت های تحقیق وتوسعه ای و به کارگیری روش های تولید با فناوری روز و بهره مند از ابداع و نوآوری به تحلیل هزینه- فایده نهاده هایی همچون نوآوری بستگی دارد. همچنین داشتن منابع طبیعی فراوان نیز می تواند با تاثیرگذاری بر تصمیم های اقتصادی، موجب انحراف قیمت های نسبی و گران شدن نسبی نهاده هایی همچون نوآوری گردد. لذا بررسی نقش منابع طبیعی همچون نفت و گاز در روند حرکتی متغیرهایی مانند نوآوری می تواند مفید باشد. از این رو، در مطالعه حاضر به ارزیابی تاثیر ثروت های نفتی در انحراف قیمت های نسبی و در نتیجه اثرگذاری آن بر روند حرکتی متغیر نوآوری در ایران طی برنامه های توسعه بعد از انقلاب(1390-1368) پرداخته می شود. یافته های این مطالعه نشان می-دهد، درآمدهای ارزی ناشی از صادرات نفت باعث انحراف قیمت های نسبی عوامل تولید از مسیر واقعی خود شده و همین امر زمینه را برای گران شدن نسبی عوامل تولید با ارزش افزوده بیشتر همچون نوآوری فراهم آورده است. گران شدن نسبی نوآوری در مقایسه با نهاده های سنتی نیز باعث کاهش انگیزه بنگاه ها برای سرمایه گذاری در امور تحقیق و توسعه ای شده و در نتیجه نوآوری در فرآیند تولید شکل نگرفته است. لذا می توان بیان داشت تولید در ایران با اتکا بر عوامل تولید سنتی و با ارزش افزوده پایین صورت می پذیرد. انحراف قیمت های نسبی همچنین باعث گمراهی تصمیم گیران اقتصادی و در نتیجه اتخاذ تصمیمات نادرست و بعضاً متناقض شده است، به گونه ای که سیاست گذاران به پشتوانه درآمدهای نفتی و با نگاه به قیمت عوامل تولید، منابع را به سمت نهاده های سنتی سوق داده و در عمل اقتصاد را از حرکت به سمت نهاده های دانش محور همچون نوآوری دور کرده‌اند.