نقش دگر اندیشانه شیخ محمد خالصی زاده در تکوین جریان سیاسی

از‎جمله ‎عالمان‎ ‎دینی‎ ‎نوگرای‎ ‎مصلح‎ ‎دینی واجتماعی می توان شیخ محمد خالصی زاده را نام برد که این نوشتار درذکر اوست.وی ‎تحت‎ ‎تاثیر‎ ‎فرهنگ‎ ‎و‎ ‎اندیشه‎ ‎های‎ ‎کم‎ ‎و‎ ‎بیش‎ ‎مدرن‎ ‎پس‎ ‎از‎ ‎مشروطه‎ ‎و‎ ‎به‎ ‎ویژه الهام‎ ‎گرفته‎ ‎از‎ ‎تغییرات‎ ‎اصلاحی‎ ‎و‎ ‎اجتماعی‎ ‎دوران‎ ‎رضاشاه‎ ‎پهلوی‎ ‎و‎ ‎پس‎ ‎از‎ ‎آن‎ ‎بود‎. ‎اوبه‎ ‎طور‎ ‎پارادوکسیکال‎ ‎از‎ ‎یک‎ ‎سو‎ ‎با‎ ‎تغییرات‎ ‎و‎ ‎اصلاحات‎ ‎رضا شاهی‎ ‎مخالف‎ ‎بود‎ ‎وغالبا‎ ‎نیز‎ ‎با‎ ‎ابزار‎ ‎دین‎ ‎و‎ ‎حفظ‎ ‎حریم‎ ‎دیانت‎ ‎و‎ ‎شریعت‎ ‎به‎ ‎مقابله‎ ‎تجدد‎ ‎حکومت‎ ‎بر‎ ‎می‎ ‎خاست‎ ‎و‎ ‎از‎ ‎سوی‎ ‎دیگر‎ ‎مستقیم‎ ‎و‎ ‎غیر مستقیم‎ ‎تحت‎ ‎تاثیر‎ ‎همان‎ ‎اصطلاحات‎ ‎مدرن(‎یا‎ ‎شبه‎ ‎مدرن‎) ‎بود.‎ ‎خالصی زاده آغازگر راهی بود که با توسل به خلق آثاری نواندیشه گرایانه و پرداختن به مسائل مهمی چون خرافه زدایی از قرائت های رسمی روحانیون دوران خود، موقعیت زنان، آسیب شناسی دینی جامعه، علت شناسی انحطاط، عقب ماندگی ایرانیان، نسبت دین و تجدد، پیوند دین و خردورزی و دیگر رویکردهایی که به نوعی در مدار اصلاح گری دینی قرار می گرفت، در شمار نخستین مصلحان و متفکران جریان نواندیشی دینی معاصر قرار می گیرد. در این پژوهش به دنبال آن هستیم که چه شرایطی بر متفکرانی چون خالصی زاده مستولی بوده و یا چه مکانیسم ها و عناصری زمینه ساز این تحول فکری در اندیشه آنها شده است.