شکل گیری دولت رانتیر و تاثیر آن در فروپاشی رژیم پهلوی دوم
|
|
|
|
|
|
|
|
نویسنده
|
عباس‌زاده مرزبالی مجید
|
|
منبع
|
راهبرد توسعه - 1396 - شماره : 52 - صفحه:46 -83
|
|
چکیده
|
هدف این مقاله، بررسی چگونگی تاثیر افزایش درآمدهای نفتی در فروپاشی رژیم پهلوی دوم می‌باشد. بدین‌منظور نیز از الگوی تئوریک دولت رانتیر بهره برده می‌شود. مقاله بر این باور است که مفهوم‌سازی دولت محمدرضاشاه به‌عنوان یک دولت رانتیر، می‌تواند ما را در فهم ساختار این دولت و چگونگی سرنگونی آن یاری دهد. طبق نظریه دولت رانتیر، هر دولتی که میزان قابل‌توجهی از درآمدش از رانت‌های خارجی باشد و آن‌ها را بدون هیچ‌گونه ارتباطی با فرایندهای تولید داخلی به شکلی منظم دریافت نماید، دولت رانتیر به‌حساب می‌آید. این‌گونه دولت‌ها تاثیرات منفی‌ای بر عرصه‌های اقتصاد، سیاست و جامعه از خود برجای می‌گذارند، که این مسئله می‌تواند موجب بحران مشروعیت و فروپاشی آن‌ها گردد. دولت پهلوی دوم نیز از اواخر دهه 1330 و در نتیجه افزایش درآمدهای نفتی، به یک دولت رانتیر تبدیل شده بود. رانتیری‌شدن این دولت، به‌طور کلی تاثیراتی بر عرصه‌های اقتصاد، سیاست و جامعه ایران برجای گذاشت که نمی‌توانست به‌نفع ثبات رژیم باشند. از جمله مهم‌ترین این تاثیرات می‌توان به تسلط هرچه بیشتر دولت بر اقتصاد، افزایش سهم نفت در نظام بودجه و برنامه‌های توسعه، افزایش خودکامگی شاه، گسترش دستگاه‌های امنیتی و سرکوب سیاسی، تسلط دستگاه دیوان‌سالاری بر جامعه، گسترش فساد مالی و ترویج روحیه رانتی، و ترویج فرهنگ رسمی از سوی رژیم، اشاره کرد. این وضعیت در مجموع موجب ایجاد شکاف بیشتر میان حکومت و مردم و بی‌اعتمادی آن‌ها نسبت به رژیم گشت و به فروپاشی آن در سال 1357 کمک نمود. لازم به ذکر است که در این مقاله، از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است
|
|
کلیدواژه
|
دولت رانتیر ,رژیم پهلوی دوم ,درآمدهای نفتی ,افزایش خودکامگی ,فروپاشی
|
|
آدرس
|
پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی, ایران
|
|
پست الکترونیکی
|
m.a.marzbali@gmail.com
|
|
|
|
|
|
|