نگرشی مقایسه‌ای بر «مطالعات توسعه» در رهیافت‌های اقتصاد سیاسی بین‌الملل و روابط بین‌الملل

بحث در خصوص مفهوم توسعه و ابعاد مختلف آن در علوم اجتماعی و علوم انسانی همواره موضوعی مناقشه برانگیز بوده است و به خصوص با ظهور رویکردهای انتقادی در علوم اجتماعی و سیاسی بر دامنه مناقشات در خصوص آن افزوده شده است. حتی در روابط بین‌الملل به دلیل غلبه مسایل روش‌شناسانه و معرفت‌شناسانه و گستردگی مسائل انتزاعی، یافتن یک چارچوب مفهومی که با کمک آن بتوان مسایل و موضوعات بسیار متنوع و گسترده در خصوص توسعه اقتصادی و سیاسی در کشورهای مختلف را مطالعه نمود، دشوار است؛ ضمن آن که این دیسیپلین لزوماً مباحث توسعه‌ای نظیر توسعه سیاسی یا اقتصادی را در اولویت یا کانون توجه خود قرار نمی‌دهد. این در حالی است که در «دنیای جهانی شده » امروز اقتصاد سیاسی بین‌الملل همچنان به عنوان یک دیسیپلین مطالعاتی مستقل سعی دارد متغیرهای کلان سیاسی و اقتصادی بین‌المللی را در قالب رویکردهای متنوع و چندگانه خود مورد مطالعه و بررسی قرار دهد. با توجه به آن که به منظور انجام مطالعات مقایسه‌ای در ارتباط با جایگاه کشورها یا واحدهای سیاسی در نظام بین‌الملل نیازمند چارچوب نظری روشنی می‌باشیم و با توجه به تنوع و گستردگی مسایل سیاسی و اقتصادی امروز، سئوال اصلی آن است که «مفهوم توسعه در رویکردهای روابط بین‌الملل و اقتصاد سیاسی بین‌الملل چه جایگاهی دارد و امروزه کدام یک از این دو دیسیپلین مطالعاتی از قدرت تبیین و توضیح‌دهندگی بیشتری در خصوص مفهوم مناقشه برانگیز توسعه برخوردار هستند؟»در پاسخ، فرضیه این مقاله بر این شالوده استوار گردیده است که «مفهوم توسعه در کانون توجه دیسیپلین مطالعاتی اقتصاد سیاسی بین‌الملل قرار دارد و اقتصاد سیاسی بین‌الملل به دلیل ترجیح در دوری جستن از چالش‌ها و دشواری‌های روش‌شناسانه و معرفت‌شناسانه و تمرکز بر فهم و تبیین مسایل محسوس و عینی در عرصه سیاست و اقتصاد بین‌الملل دیسپلین مطالعاتی کارآمدتری برای مطالعات توسعه است».