تحلیل حقوقی بیانیه ریسک در قراردادهای آتی بورس کالای ایران

شناسایی و اجرای ضوابط حقوق تعهدات همواره میسور نبوده و در مواردی به سبب تفاوت مبانی و یا دشواری در تمییز ریشۀ تعهد، نمی‌توان به سادگی قضاوت کرد که آیا مسوولیت (قراردادی یا مدنی) محقق شده یا خیر؟ از جمله مصادیق مشتبه در این زمینه، شناسایی مسوولیت ناشی از بیانیه ریسک در قراردادهای آتی است. وجه این دشواری آنجاست که اولاً؛ نظم معاملات در بورس و اوراق بهادار لزوماً قواعد عمومی قراردادها در حقوق مدنی را برنمی‌تابد. ثانیاً؛ شکل‌گرایی در معاملات بورسی، ضوابط ویژه‌ای را اقتضاء خواهد داشت که منجر به تشریفاتی شده که علی‌رغم مصلحت بازار، در مواردی از عدالت و یا انصاف فاصله می‌گیرد. نوشتار حاضر با امعان نظر به ریسک بالا در قراردادهای آتی، در مقام تحلیل حقوقی مفاد بیانیه ریسک برآمده و ضمن بررسی این مهم از قالب شرط عدم مسوولیت، ماهیت، مبانی و مسوولیت ناشی از التزام به مفاد آن را ارزیابی می‌کند. نهایتاً، در مقام پاسخ به این پرسش که خوانش حقوقی ناشی از بیانیه مورد بحث چیست، پیش‌فرض اولیه آن است که فارغ از ابتنای قرارداد آتی بر ریسک فراوان و متشکل بودن بورس کالا، وجود اوصاف حرفه‌ای در این تشکل خودانتظام، اقتضای تعدیل مسوولیت ناشی از التزام به بیانیه ریسک در قراردادهای آتی دارد و نمی‌توان با تمسک به پذیرش ریسک توسط مشتری، ضوابط حقوقی و حرفه‌ای را نادیده گرفت.