بررسی رفتار کوتاه مدت و بلند مدت نرخ حقیقی ارز در اقتصاد ایران

هدف اصلی مقاله حاضر، ثبات نرخ حقیقی ارز در اقتصاد ایران و شناسایی عوامل موثر بر آن در کوتاه مدت و بلند مدت است. نتایج مطالعه ، ناپایایی نرخ حقیقی ارز در اقتصاد ایران را تایید می کند که به مفهوم رد فرضیه برابری قدرت مطلق بلند مدت در اقتصاد ایران می باشد و بدان معناست که نرخ حقیقی ارز در بلندمدت به سطح تعادلی مورد نیاز خود جهت تحقق برابری قدرت خرید، برگشت نکرده و شوک های حقیقی و پولی وارده بر اقتصاد نرخ حقیقی ارز را متاثر می سازند. قیمت حقیقی نفت، رشد سطح بهره وری، نرخ انباشت سرمایه، شدت کنترل های تجاری و ارزی، سیاست مالی، سیاست پولی، و سیاست تضعیف ارزش اسمی پول ملی، عوامل تعیین کننده نرخ حقیقی ارز در ایران می باشند. مقایسه ضرایب متغیر تصحیح خطا در الگوی نرخ حقیقی بازار موازی ارز با الگوی نرخ حقیقی موزون ارز نشان می دهد که نرخ حقیقی بازار موازی ارز در مواجهه با تحولات متغیرهای اقتصاد کلان و شوک های حقیقی و پولی، نسبت به نرخ حقیقی موزون ارزی واکنش مناسبتری نشان داده و لذا به مقدار تعادلی بلندمدت نزدیکتر است. بر اساس نتایج مطالعه ، اثر شوکهای پولی بر نرخ حقیقی بازار موازی ارز در کوتاه مدت نسبت به شوکهای حقیقی کمتر است. این پدیده بر اساس مدلهای انتظارات عقلانی در شرایط تورمی و بالابودن واریانس شوکهای پولی قابل توجیه است. از طرف دیگر، اثر شوکهای پولی در بلندمدت نیز خنثی نیست. تقویت نرخ حقیقی بازار موازی ارز در بلندمدت، در واکنش به سیاست های پولی استنباطی، با مشخصه های نظام ارزی و پولی کشور سازگاری دارد. این پدیده، بیانگر آن است که نرخ اسمی بازار موازی ارز در بلندمدت متناسب با تغییرات قیمت های نسبی تعدیل نمی گردد که مبین دو نکته است : اول، به علت استمرار شوکهای پولی در اقتصاد ایران آثار این شوکها بر نرخ حقیقی ارز دائمی شده است. دوم تقویت نرخ حقیقی ارز در ازای سیاست های پولی انبساطی نشان دهنده نوسانی بودن همراه با انعطاف ناپذیری کامل نرخ اسمی ارز به جهت مداخله بانک مرکزی در بازار ارز است.