برآورد مدل جدیدی از سیکل‌های تجاری سیاسی: مورد مطالعه ایران

اتکا به درآمدهای نفتی به نوعی باعث استقلال دولت از درآمدهای مالیاتی شده و این مساله به تفکیک و جدایی بیش‌تر ترتیبات دولت از ترتیبات اجتماعی ختم می‌شود که امروزه به نظریه شکاف میان ملت- دولت در ادبیات علوم اقتصادی و سیاسی معروف است. از آنجا که شکاف و جدایی میان این ترتیبات منجر به بی‌ثباتی سیاسی می‌شود، این مقاله می‌کوشد به نقش بی‌ثباتی سیاسی در نوسانات و سیکل‌های تجاری بپردازد. بر این اساس، نقش متغیر بی‌ثباتی سیاسی در کنار مجموعه‌ای از متغیرهای سیاست‌های مالی، پولی و متغیر واردات کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای در ایجاد نوسانات و سیکل‌های تجاری، در قالب یک مدل خودتوضیح برداری ساختاری بررسی می‌شود. در این مقاله از تولید ناخالص داخلی به عنوان سیکل مرجع و درآمدهای نفتی به عنوان عامل محرکه اصلی استفاده شده است. نتایج به دست آمده حکایت از آن دارد که نقش طرف عرضه و سیاست مالی تقریبا همسان و در دامنه حدود 40 درصد بوده و متغیرهای پولی، نرخ ارز و ترازپرداخت‌ها حدود 2 تا 10 درصد نوسانات را توضیح می‌دهد. متغیر بی‌ثباتی سیاسی در سال‌های ابتدایی تقریبا 40 درصد تغییرات را به خود اختصاص می‌دهد، اما به مرور این سهم کاهش یافته و به حدود 26 درصد می‌رسد. در شکل تعدیل شده این متغیر به نظر می‌رسد که کلیات مدل با مدل اولیه تفاوت چندانی ندارد؛ اما اثر شوک بی‌ثباتی سیاسی بر شوک تولید همانند وضعیت مدل اول قابل توجه، مثبت و کاملا معنی‌دار است. نتایج تحلیل واریانس تولید ناخالص داخلی بر اساس الگوی اول تعدیل‌شده نشان می‌دهد سهم شوک بی‌ثباتی سیاسی در مدل تعدیل‌شده از حدود 20 درصد اندکی کاهش یافته و حدود سه سال در همین سطح مانده و سپس در سال‌های بعد به حدود 9 درصد تقلیل یافته است.