طراحی الگوی سیاست ‌های دولتی برای ارتقای ایران در زنجیرۀ ارزش جهانی با کاربست نظریۀ داده ‌بنیاد

حضور بهینه و ارتقای کشورها در زنجیره‌های ارزش جهانی بسته به سیاست‌های حاکمیتی است که سازه‌های زیرساختی برای تولید و سایر زمینه‌های مرتبط، همراستایی سیاستگذاری تجاری، نحوۀ هم‌کنشی با کشورهای خارجی و حمایت‌های لازم را تدبیر کند. پژوهش پیش رو، با هدف طراحی الگوی سیاست‌های دولتی برای ارتقای ایران در زنجیرۀ ارزش جهانی و با توجه به اینکه تحقیقات پیشین جامعیت کافی در این خصوص نداشته، انجام شده است. به این منظور با استفاده از روش کیفی و بهره​گیری از نظریه داده بنیاد، با متخصصان و صاحبنظران این حوزه و به روش گلوله برفی مصاحبۀ عمیق نیمه ساختار یافته انجام  شد. سپس فرآیند کد‌گذاری باز منتج به 180 کد، کد‌گذاری محوری منتج به 72 کد و در نهایت کد‌گذاری انتخابی منتج به 23 کد در قالب شش دستاورد پدیده‌محوری شامل خلق ارزش از مزیت نسبی، شرایط علّی شامل ایجاد و توسعه زنجیره‌های ارزش داخلی، تقویت زیرساخت‌های نرم و سخت، صادرات کالاهای واجد ارزش افزوده، بومی‌سازی و آسیب شناسی، تسهیل‌گری و هماهنگ‌کنندگی دولت، فرماندهی واحد سیاست‌ساز و سیاستگذار، مدیریت منابع، بهره‌گیری از ظرفیت‌های منطقه‌ای، راهبردها شامل جایگاه‌یابی و سهم‌خواهی در زنجیرۀ ارزش جهانی، استفاده از ظرفیت ویژه دانشی و تجارب متخصصین، استفاده از ظرفیت ویژه لجستیکی و راهبردهای خلاقانه در ارتقا، مشارکت بخش خصوصی قدرتمند، سرمایه‌گذاری بر توسعه صنایع کاربر و خدمات، بهبود دیپلماسی اقتصادی، آینده‌پژوهی و برنامه‌ریزی با توجه به روندهای آتی زنجیرۀ ارزش جهانی، شرایط زمینه‌ای شامل اصلاح حکمرانی، حمایت و ایجاد رقابت، همسوسازی سیاست‌های ارزی و تجاری، عوامل مداخله​گر همچون تحریم و توسعه نیافتن ظرفیت‌های داخلی اقتصادی و پیامدها شامل توسعۀ متوازن و اقتدار تکنولوژیکی را در بر داشت. نتایج این پژوهش می‌تواند سیاستگذار را در تدوین سیاست‌های تجاری با توجه به روندهای آتی تجارت دنیا یاری نماید.

a public policy-making model to improve iran’s participation in global value chain: a grounded theory approach

the optimal participation and promotion of countries in global value chains depend on the government policies regarding infrastructures for production and other related fields, the alignment of currency and trade policies, the approaches interaction with other countries, and the necessary supporting policies. the upcoming research was carried out to design a model of government policies to promote iran’s participation in the global value chain, given that there is no comprehensive previous research in this regard. for this purpose, using the qualitative method and the grounded theory, a semi-structured in-depth interview was conducted with experts using the snowball method. then the process of coding resulted in 180 codes, axial coding resulted in 72 items, and selective coding resulted in 23 items in the form of 6 achievements central phenomenon. these include: creation of value from comparative advantage, causal conditions including the creation and development of domestic value chains, strengthening soft and hard infrastructures, exporting value-added goods, localization, and diagnostics, facilitating and coordinating role of the government, unity command in policy-formulation and policy-making, resource management, using regional  capacities. the strategies include: positioning and seeking a share in the global value chain, using the special knowledge capacity and experience of experts, using the special logistic capacity and creative strategies in the promotion, participation of powerful private sector, investment in the development of labor-intensive and service  industries, improvement of economic diplomacy, future research and planning according to the global value chain trends. background conditions include: governancereform, support and creation of competition, and alignment of currency and trade policies. intervening factors include: sanctions and underdevelopment of domestic  economic capacities. finally, consequences include balanced development and technological authority. the results of this research can help policy makers to formulate  trade policies according to the future trends of world trade.