دینامیک رفتاری قدرت بازار و نوسانات قیمت در زنجیره بازاریابی محصولات باغی ایران

نگرانی در مورد قدرت بازار و رفتار غیررقابتی در بخش کشاورزی گسترده است؛ مطالعات نشان می‌دهد که کشاورزان از نظر ساختاری در موقعیت ضعیف‌تری نسبت به سایر بازیگران بازار قرار دارند و بازیگران قوی‌تر در زنجیره‌تامین به‌طور سیستماتیک از موقعیت قوی‌تر خود به بهای زیان کشاورزان و مصرف‌کنندگان سوء استفاده می‌کنند. در این مطالعه به برآورد و بررسی رفتار قدرت بازار با استفاده از رویکرد سازمان صنعتی جدید (شاخص لرنر) و مدل اقتصادسنجی مارک آپ؛ برای داده‌های هفتگی قیمت در زنجیره بازاریابی محصولات باغی(محصول منتخب پرتقال) پرداخته شده است. نتایج حاصل از برآورد شاخص لرنر برای دوره 1394-1399نشان می‌دهد؛ میانگین قدرت بازاری عمده‌فروشان 48 درصد و قدرت بازاری خرده‌فروشان 38 درصد است؛ مقدار 38 درصد به‌دست آمده را می‌توان اینگونه تفسیر کرد که 38 درصد تفاوت بین قیمت خرده‌فروشی و قیمت عمده‌فروشی مربوط به قدرت بازاری است و 62 درصد این تفاوت براساس هزینه نهایی تعیین شده است. به بیان دیگر خرده‌فروشان با استفاده از قدرت بازاری خود توانسته‌اند 38 درصد بیشتر از قیمت تعیین شده بر اساس برابری قیمت با هزینه نهایی که شرط بازار رقابتی است از مصرف‌کننده دریافت کنند. همچنین نتایج مدل مارک آپ نیز نشان‌دهنده تاثیر تغییر قیمت در هر سطح بازار بر قدرت بازاری سایر سطوح بازار است.