قاعده تعیین مسئول جبران خسارت بر مبنای فعل زیان ‌بار

یکی از ارکان مسئولیت مدنی فعل زیان‌بار است، که در حقوق ایران ماده 1 قانون مسئولیت مدنی و در حقوق فرانسه ماده 1382 قانون مدنی فرانسه به آن اشاره داشته‌اند. فعل زیان‌بار در جهت تعیین متعهد جبران خسارت ضروری است. مسئول جبران در زنجیره اسباب، شخصی است که «فعل زیان‌بار» را انجام داده است که به‌طور سنتی این فعل باید تقصیرآمیز باشد. در کنار این مبنای سنتی، یعنی تقصیر، مبانی دیگری مانند نظریه خطر، نظریه مختلط، نظریه تضمین و نظریه تعهد ایمنی نیز ارائه شده است. با وجود این، نظرات در یک نکته اشتراک دارند و آن اینکه مسئولیت مدنی، نیازمند فعل زیان‌بار است و بنابراین در تعیین شخص مسئول، قاعده این است که اصولاً شخصی به‌عنوان مسئول جبران خسارت تعیین می‌گردد که مرتکب فعل یا ترک فعلی شده باشد. در اینجا این سئوال اهمیت پیدا می‌کند که آیا قاعده ضرورت فعل زیان‌بار، هنوز به قوت خود باقی است یا خیر؛ و با لحاظ تفکیک بین تقصیر و فعل زیان‌بار، آیا تقصیر هنوز مبنای مسئولیت است یا صرف فعل زیان‌بار کفایت می‌کند. از نظر تحلیلی نمی‌توان تقصیر را به کلی از حقوق مسئولیت مدنی حذف کرد، اما در عین حال، حقوق در این چارچوب نیز محصور نمی‌ماند. امروزه در کنار این قاعده، نظرات دیگری مطرح شده که بر دامنه قاعده نقش فعل در تعیین مسئول اثر گذاشته است. نظرات مزبور بیشتر در ادبیات حقوق تعهدات فرانسه قابل مشاهده است که در این مقاله به صورت تطبیقی مورد مطالعه قرار خواهد گرفت.

The Rule of Determining Responsible Person on the Basisof the Harmful Act

The principle of tort law is that the liability is based on the act prejudicial that in Iranian law in conformity with the article 1 of Tort Law Code and in French law in conformity with the article 1382 of Civil Code, this act must be guilty. The harmful act in determining responsible in tort law is necessary. If the chain of causes of action for compensation for damaging responsible is a person who has committed a fault. In addition to the traditional basis of the theory of fault, there are other foundations, such as the theory of complex, theory of garanty or theory of obligation of security. However, all these comments have one thing in common that harmful act is necessary for liability. The origin of these new approaches is sometimes conventions and customs in some countries. However, these comments can be found in the literature of law of obligations in France law. Nowadays, as well as this rule, there are some other theories that relate to the scope of the necessity of act in determining the responsible person to remedy the damages. These theories are mainly originated from French law that will be studied comparatively in this article.