آسیب‌شناسی نظام مالیاتی ایران و تبیین علل موثر در بروز آسیب ها

مالیات‌ ها به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی دولت محسوب می‌ گردند. وصول سریع، کم هزینه و ثبات این قبیل از درآمدها، سبب روی آوردن بسیاری از کشورها به این‌ گونه از درآمدها به عنوان درآمد اصلی وپایدار خود بوده است. نظام مالیاتی در ایران نیز در دوران معاصر و در راستای اجرای این سیاست و تبدیل مالیات به عنوان اصلی‌ ترین منبع درآمدی خود و محدود کردن نقش نفت به عنوان مهم‌ترین منبع درآمدزای دولت گام‌های موثری برداشته است. به ‌رغم تلاش ‌های موثر در این خصوص، نظام مالیاتی ایران دچار چالش ‌ها و آسیب‌ های متعددی است که می‌ بایست ضمن شناسایی آسیب‌ ها از یک‌سو به تعیین عوامل مرتبط با آن از سوی دیگر پرداخت. یافته‌ های پژوهش حاکی از آن است که: نابسامانی قانونی به عنوان اولین و مهم‌ترین آسیب وارده بر نظام مالیاتی محسوب می‌گردد. ابهام، عدم ثبات و تورم منابع فروقانونی (بخشنامه ‌های مالیاتی) درکنار سیاست کیفری نامتناسب و غیرمنطقی از جمله آسیب‌ های قانونی در نظام مالیاتی ایران به شمار می‌آیند. از سوی دیگر فقدان تمکین مودیان مالیاتی یا تمکین ناقص و نامناسب آنها از دیگر صدمات و چالش‌های موجود در نظام مالیاتی ایران می‌باشد. در ایجاد این‌ گونه از آسیب ‌ها عوامل متعددی از جمله: عدم توجه قانون‌ گذار و سیاستگذاران قانونی به ضرورت تدوین قانون منسجم و رفع ایرادات قانونی، سیاست کیفری غیر موثر و ناکارآمد، فقدان زیرساخت مناسب در جهت پیشگیری از قانون‌ گریزی مالیاتی در قالب عدم تمکین مالیاتی، نابسامانی فرهنگ مالیاتی و وجود چالش‌ های اقتصادی دخالت دارند که در این مقاله در پی آنیم تا به بررسی این موارد پرداخته شود.