تاملی درباره ماهیت و مبنای ارش مدنی

در باب ماهیت و مبنای ارش مدنی، هم در فقه و هم در حقوق ایران، بحث‌های بسیاری درگرفته است، به گونه‌ای که برخی ضمان ارش را ضمان ید یا ضمان قیمی تلقی نموده و نفس تفاوت قیمت مبیع سالم و معیوب در بازار را، ملاک تعیین میزان ارش می‌دانند و برخی، با انتقاد از این نظر، ارش را غرامت و جبران خسارتی می‌دانند که به دلیل عیب مبیع، بر خریدار وارد می‌شود. گروهی هم، ضمان ارش را ضمان معاوضی قلمداد نموده که باید از عین ثمن پرداخت گردد. در رابطه با ماهیت ارش می‌توان گفت که این ضمان، نه ضمانی قیمی است، نه ضمان معاوضی، نه ضمان ناشی از نقض عهد و نه غرامت بلکه، شیوه‌ای برای اجرای تعهد توافق شده در خود عقد است. وقتی طرفین عقد، بر مبنای تعادل ارزش عوضین به انعقاد قراردادی مثل بیع، مبادرت می‌ورزند، اگر این تعهد، به دلایلی همچون معیوب بودن مبیع، نقض گردد، باید به گونه‌ای این تعهد منقوض، اجرا گردد. پرداخت ارش سبب می شود که تعهد مورد توافق طرفین در رابطه با برقراری تعادل میان ارزش عوض و معوض، به اجرا در آید، بر این اساس که مبنای ضمان ارش، تراضی طرفین است و مفاد قرارداد طرفین، بر این اصل و تعهد استوار است که ارزش عوضین در قرارداد، نسبتا برابر باشد. پس، مسئولیت بایع در پرداخت ارش، بر این مبنا که ناشی از مفاد قرارداد و تراضی طرفین بر برابری ارزش عوضین می باشد، مسئولیتی قراردادی است.

An Overview about Civil Arsh Nature and its Basis

About the nature, meaning and basis of civil Arsh, both in jurisprudence and Iranian law, the debate has broken out, so that some authors considered Arsh as a noncontractual responsibility that difference between value of healthy goods and defective one, only in market price, should be the criteria to calculate amount of Arsh. Some others criticized these comments and believe in this idea that Arsh is compensations and damages that the buyer, due to defect of goods, sustains. In contrast, one group has considered Arsh as reciprocal responsibility that must be paid of the same price. About Arsh it can be said that neither it is nonfungible liability nor reciprocal responsibility and nor reparation and compensation, but it is a way to implement and perform commitments agreed in the contract. When the parties proceed to contract based on the balance of considerations value, if this obligation, for some reasons such as being the object of contract defective, is violated, so this violated commitment should be implemented again. Arsh makes agreed obligation be enforced, in relation to balancing between the value of goods and its consideration. So mutual agreement or compromise is the basis of Arsh, As if contract provisions, and parties commitment is based on the principle of equal value of considerations and seller's responsibility to pay Arsh, is contractual