مسئولیت کیفری شهرداری نسبت به آسیب‌های جسمانی ناشی از آلودگی هوا

شهرداری به‌عنوان جلوه‌ای بارز از شخصیتِ حقوقی حقوق عمومی گاهی ضمن نقض مقررات شهرسازی با اعطای مجوز، موجب ساخت ساختمان‌های بلندمرتبه و تثبیت آلودگی هوا شده است و از سوی دیگر به‌عنوان یکی از نهادهایی که مکلف به پیشگیری از آلودگی هوا است، با عدم انجام تکالیف قانونی خویش، سبب ایجاد و تشدید آلودگی هوا می‌شود. آلودگی هوا یکی از اصلی‌ترین علت‌ها برای آسیب‌های جسمانی (جنایات) به‌عنوان معلول به شمار می‌رود. جایگاه شهرداری به‌عنوان یک مرتکب مسئول و قابل‌کیفر در قبال جنایات ناشی از آلودگی هوا، بستگی به احراز پیوند طولی میان انجام رفتار جرم، مسئولیت کیفری و نهایتاً تحمل ضمانت‌اجراهای کیفری دارد. شهرداری هم به نمایندگی و هم به فعالیت، رفتار خود را به‌صورت فعلی و ترک فعلی در قالب مباشرت و تسبیب در ایجاد آلودگی هوا نمایان می‌سازد و از این جهت میان رفتار شهرداری به‌عنوان شخص حقوقی و رفتار شخص حقیقی فرقی نیست. با این حال درقبال مسئول کیفری دانستن شهرداری دو شرط بایسته است: نخست، ایجاد رابطۀ استناد میان جنایت و آلودگی هوا و سپس آلودگی هوا با اقدام شهرداری. دوم، وجود ارکان مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی. در صورت فقدان هر یک از این دو شرط، رفتار شهرداری متضمن هیچ‌گونه مسئولیتی نیست. این نوشتار با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و با روش توصیفی‌تحلیلی به این نتیجه رسیده است که مسئولیت کیفری شهرداری در قبال جنایات ناشی از آلودگی هوا با جمع دو شرط پیش‌گفته در نظام کیفری ایران، امکان‌پذیر است و رویۀ قضایی باید در راستای مسئول شناختن شهرداری در قبال اقدام‌های خود در محدودۀ اختیارات و وظایف شهرداری با رویکردی بنیادین و نوین اقدام نماید.

criminal responsibility of municipality for physical injuries caused by air pollution

the municipality, as a prominent item of the public law legal person, sometimes on one hand violates the provisions of urban planning by granting licenses, causes the structure of high buildings and the stabilization of air pollution, and on the other hand, as one of the institutions that is obliged to prevent air pollution, with failure to perform its legal duties will cause and intensify air pollution. air pollution is one of the main causes of physical injuries (crimes) in iran. the position of the municipality as a responsible and punishable perpetrator of air pollution crimes depends on establishing a longitudinal link between the conduct of the crime, criminal liability, and ultimately the penal punishment. the municipality, both as a representative and as an activity, shows its behavior in its act and omission form in the perpetration and causation figure in creating air pollution and for this reason, there is no difference between the behavior of a municipality as a legal entity and the behavior of a natural person. however, knowing the municipality as a criminal has two conditions: first, creating a reference relationship between crime and air pollution and then air pollution with municipal action. second, the existence of elements of criminal responsibility of legal entities. in the absence of any of these two conditions, the behavior of the municipality has no responsibility. using library sources and descriptive analytical method, this article has come to the conclusion that the criminal responsibility of the municipality for crimes caused by air pollution is possible with the sum of the two aforementioned conditions in iran’s criminal system. the judicial procedure should take a fundamental and innovative approach in order to hold the municipality responsible for its actions within the scope of the municipality’s powers and duties.