انتفای عقد به سبب عدم امکان اجرای موضوع آن در حقوق ایران و فرانسه

هرچند هدف طرفین قرارداد؛ ظهور نتایج آن است و اصول حقوقی، متضمن ثبات و تحقق قرارداد صحیح و معتبر است، اما پس از انعقاد عقد، ممکن است رخدادهای گوناگونِ خارج از رفتار طرفین یا طبیعت موضوع، موجب عدم امکان اجرای آن گردد. عدم امکان اجرا در فروض گوناگون می‌تواند حادث گردد: تلف مادی موضوع عقد، غیرقانونی شدن آن یا مربوط به از بین رفتن شیء آینده باشد. قانون مدنی ایران و فرانسه در فروض مختلفِ عدم امکان اجرای قرارداد به‌خاطر از بین رفتن موضوع آن، سرنوشت رابطۀ حقوقی را به نحو روشنی اعلام ننموده‌اند. انفساخ، انتفای قرارداد، بطلان، فسخ قهقرائی و فسخ قضایی اوصاف مختلفی است که در این خصوص مطرح می‌شود. این به‌هم‌ریختگی هم در رویۀ قضایی و هم نظریات دکترین مشهود است. با روش تحقیق توصیفی و تحلیلی و با مطالعه در رویۀ قضایی و دکترین، این نتیجه حاصل شد که در بازنگری 2016 حقوق قراردادهای فرانسه نهادی به نام «انتفای عقد»(caducité) وضع شد که می‌تواند این به‌هم‌ریختگی‌ها را سامان بخشد. آن ضمانت‌اجرای عقدی است که به‌صورت معتبر منعقد شده، و در پی رویدادی لاحق، یکی از «عناصر اساسی» خویش را از دست می‌دهد. یکی از عناصر اساسی در عقد، موضوع آن است که با از بین رفتن آن امکان اجرای عقد غیرممکن می‌گردد، در نتیجه عقد به صورت خود به خود و عدم قهقرایی منتفی می‌شود. این تجربه می‌تواند برای قانون‌گذار ایران هم الهام‌بخش باشد تا ضمن دسته‌بندی صحیح موجبات عدم امکان اجرای قرارداد به خاطر از بین رفتن موضوع آن، رویۀ قضایی را در مواجهه با قراردادی که موضوع آن از بین رفته است، دلالت بهتر نماید.

lapse of the contract due to the impossibility of its execution in iran & france legal systems

the purpose of the parties to a contract is the emergence of its results and effects and legal principles guarantee the stability, validity and reliability of contracts. however, the nature of the object of the contract and various events beyond the parties` control may lead to the impossibility of the execution of the contract. different situations can lead to the lapse of contract; for example, physical destruction, and the loss of a future object or illegality. the iranian and french laws do not expressly declare the legal status of the legal relationship in various cases of lapse of contract. dissolution, lapse, nullity, retroactive and judicial termination are among the descriptions mentioned in this regard. this inconsistency is seen both in case law and doctrinal theories. but in 2016 revision of the french contract law, through study of the case law and doctrine in a descriptive and analytical method, caducite was introduced, which could resolve the mess; it is the sanction for a contract validly concluded, but lacking an essential element following a subsequent event. one of the essential elements in a contract is the object, the loss of which leads to the automatic and non-retroactive lapse. this experience can inspire iranian lawmakers to better lead the case law on the loss of the object of contracts, by categorizing the causes of the impossibility of the execution of contract due to the loss of its object.