شرایط توجه دعوا به وارث در فقه امامیه و راهکارهای احراز آن در حقوق ایران

دعوا زمانی متوجه خوانده است که دادگاه بتواند با فرض صحیح بودن ادعای خواهان، حکم دعوا را علیه خوانده قلمداد کند. در این معنا، هر گاه ادعای خواهان در ماهیت دعوا، علیه خوانده باشد، دعوا نیز متوجه او خواهد بود. این گزاره در دعوایی که مدعی‌علیه و خواندۀ واحدی دارد، کارآمد است. با این حال، کارآمدی آن در دعوا بر متوفی، محل تردید است؛ چراکه در این دعوا، ادعای خواهان در ماهیت، علیه متوفی می‌باشد و خوانده، شخصی غیر از متوفی یعنی وارث او است. از‌این‌رو، پرسش این است که چگونه می‌توان در دعوا بر متوفی، توجه دعوا به وارث را احراز کرد؟ در این مقاله، تلاش می‌گردد با روش کتابخانه‌ای و میدانی، پاسخ به این پرسش، ارائه شود. در این راستا، با جست‌وجو در آرای فقهای امامیه، مشخص می‌گردد که ایشان، شرایطی را جهت توجه دعوا به وارث، لازم دانسته‌اند. برخی از فقها، شرایط توجه دعوا به وارث را همان شرایط توجه سوگند به او دانسته‌اند و برخی، رابطۀ این دو را عموم و خصوص مطلق قلمداد کرده‌اند و عده‌ای نیز، رابطۀ عموم و خصوص من وجه را برگزیده‌اند. در این مقاله، ضمن مرور این دیدگاه‌ها که ذیل بحث راجع به شرایط توجه سوگند به وارث مطرح شده‌است، این فرضیه تقویت و اثبات می‌گردد که رابطۀ میان شرایط توجه دعوا به وارث و شرایط توجه سوگند به او، عموم و خصوص من وجه است بدین نحو که با اثبات سه شرط فوت، بقای ترکه و رابطۀ وراثت میان متوفی و خواندۀ دعوا، دعوا متوجه وارث می‌گردد. در حقوق ایران نیز علاوه بر پذیرش لزوم اثبات این سه شرط جهت توجه دعوا به وارث، گواهی انحصار وراثت به‌عنوان راهکار احراز فوت و رابطۀ وراثت میان متوفی و خوانده و مقررات راجع به قبول و عدم رد ترکه به‌عنوان راهکار احراز بقای ترکه، قابل‌شناسایی است.

the conditions of being the claim against the heir in shia’h jurisprudence and their identification solutions in iranian law

the claim is considered against the defendant when the court can consider the judgment against the defendant, assuming that the plaintiff’s claim is true. this statement is effective in a lawsuit with the same respondent and defendant. however, its effectiveness in the claim against the deceased is questionable; because in this claim, the plaintiff’s claim is against the deceased and the defendant is a person other than the deceased, ie his heir. hence, the question is «how can we identify the claim against the heir in such a lawsuit?» in this article, an attempt is made to provide an answer to this question by the library and field methods. in this regard, by searching the opinions of shia’h jurisprudents, it is observed that they have considered some conditions necessary for the claim against the heir. in this article, while reviewing these views, which have been discussed below regarding the conditions for taking the oath to the heir, the hypothesis is strengthened and proved that the relationship between the conditions for being the claim against the heir and the conditions for taking the oath to him is general and peculiar in some respects meaning that by proving three conditions including death, remaining the estate, and the inheritance relationship between the decedent and the defendant, the claim is against the heir. in iranian law, in addition to accepting the need to prove the foregoing conditions to be the claim against the heir, an inheritance certificate as a way to detect the death and the relationship of inheritance between the deceased and the defendant and the rules on acceptance and non-repudiation of inheritance as a way to detect remaining of the estate is identifiable.