بررسی تغییر پارادایم در تعیین قانون حاکم بر قراردادها در چهارچوب پیش‌نویس قانون تجارت 1399

حل تعارض بین‌المللی قوانین به‌سان سایر حوزه‌های حقوقی با پیروی از روش از پیش تعیین شده‌ای به عمل می‌آید. امروزه دو روش در دو سوی اقیانوس اطلس در برابر یکدیگر قد بر افراشته‌اند و هم‌زمان در حال دادوستد و تعدیل هستند. در روش‌شناسی دومرحله‌ای کشورهای اروپایی، اصولاً از ابتدا معلوم (یا قابل‌دانستن) است که چه قانونی بر قرارداد حکم‌فرما خواهد بود. در نقطۀ مقابل، در روشی همچون روش تحلیل منافع حاکمیتی که در ایالات متحدۀ آمریکا پذیرفته شده، قانون حاکم اصولاً پس از ایجاد اختلاف با قطعیت قابل‌تشخیص خواهد بود. حقوق ایران از دیرباز با پیروی از روش اروپایی، امکان شناخت پیشینی قانون حاکم را فراهم آورده است. با این حال مادۀ 3 پیش‌نویس 1399 قانون تجارت به‌گونه‌ای پسینی تنظیم شده است. بدین ترتیب، تنها پس از ایجاد اختلاف و توسط دادرس است که قانون حاکم تعیین می‌شود. به نظر می‌رسد مادۀ 3 یادشده درصورت تصویب نه‌تنها ویژگی پیش‌بینی‌پذیری را از طرفین قرارداد می‌گیرد و برای دادرسان نیز سردرگمی به بار می‌آورد، باعث درهم‌آمیختگی روش‌شناختی در زمینۀ حل تعارض قوانین نیز خواهد شد. بخش توصیفی این مقاله بر اساس روش پیشینه‌پژوهی تنظیم گردیده و نویسنده در ادامه با رویکرد آینده‌پژوهی تحلیلی سعی در نشان دادن پیامدهای تصویب پیش‌نویس قانون تجارت داشته است.

A look at the paradigm shift in Draft Commercial Code in connection with lex contractus

As any other legal discipline, conflict of laws follows a predetermined methodology. Two diverging methodologies have been applied in two sides of Atlantic. European countries follow a twosteps method, according to which the interested parties know or can find out ex ante the law applicable to their regal relation. Au contraire, the fashionable American method of governmental interest analysis does not let the parties know the applicable law unless a dispute is brought before the court in this regard. Iranian legislator since the first days of legislation followed the European a priori style. Nevertheless, the 2020 Draft Commercial Code includes an a posteriori provision on lex contractus. This abrupt paradigm shift would entail some problems not only for the contracting parties and judges, but also in connection with conflict of laws methodology itself. This paper takes archive research method in illustrating competing legal systems’ approaches. Then I focus on Draft Commercial Code with a future studies approach to evaluate the paradigm shift and probable problems caused by this Draft.