جایگاه ثبت در انتقال قراردادی اموال غیرمنقول در ایران؛ مطالعۀ تطبیقی با حقوق انگلستان، سوئیس و فرانسه

نظام مالکیت اراضی و املاک یک نظام تکثرگراست که در هر جامعه‌ای بر اساس مبانی حقوقی و نیازهای آن جامعه به‌گونه‌ای منحصربه‌فرد سامان یافته است. این تکثرگرایی را تا حد زیادی در نظام‌های ثبت املاک و اثر ماهوی ثبت بر انتقال قراردادی اموال غیرمنقول نیز می‌توان یافت. به‌گونه‌ای که برخی نظام‌ها از اثر ایجادی ثبت و برخی دیگر از اثر قابلیت استناد ثبت سخن می‌گویند. با این حال این پرسش باقی است که آیا این تفاوت مرهون تکثرگرایی نظام‌های مالکیت است یا خیر. از سوی دیگر تحولات نظام ثبت املاک ایران پس از سال 1395 که با ارائۀ نظریۀ مشورتی شورای نگهبان و تصویب قانون احکام دائمی توسعه صورت پذیرفت، این پرسش را مطرح نمود که جایگاه فرمالیسم ثبتی در انتقال قراردادی اموال غیرمنقول در ایران به چه ترتیبی است. در این پژوهش بر مبنای روش مطالعات کتابخانه‌ای و مراجعه به اسناد قانونی و روش تحقیق توصیفی و تحلیلی، با مطالعۀ تطبیقی سه نظام انگلستان، سوئیس و فرانسه به‌عنوان سه نظام الگو در حوزۀ مالکیت و ثبت املاک به این نتیجه رسیدیم که تنوع در نظام‌های ثبتی پیرامون اثر ثبت بر انتقالات قراردادی، مستقیماً مرهون تنوع نظام مالکیت کشورهاست. در این خصوص نظام‌های مالکیت بر مبنای اتکا به دو وصف اطلاق یا انحصار به نظام‌های اطلاق‌گرا و انحصارگرا تقسیم می‌شوند. در نظام‌های اطلاق‌گرا همچون فرانسه، ثبت اثر قابلیت استناد دارد؛ در حالی‌که در نظام‌های انحصارگرا همچون انگلستان و سوئیس، ثبت اثر ایجادی دارد. بر همین اساس و در چهارچوب ساختار مالکیتی که در قانون ثبت اسناد و املاک 1310 تعبیه کرده است، نظام ثبت املاک ایران همچنان یک نظام مالکیت به‌موجب ثبت محسوب می‌شود و تحولات پس از سال 1395 تنها لزوم تنظیم سند رسمی را هدف قرار داده است.

Registration status in the contractual transfer of real estates in Iran: A comparative study with English, Swiss and French law

The system of land property is a pluralistic system that is uniquely organized in each society based on the legal basis and necessity of that society. This pluralism can also be found to a large extent in land registration systems and the substantive effect of registration on the contractual transfer of immovable property. In such a way that some systems concentrate on creation effect of registration and others on opposability. The question, however, remains whether these different effects are due to the pluralism of the land property systems.On the other hand, Developments in the Iranian land registration system after 2016, which took place with the presentation of the Guardian Council’s advisory opinion and the adoption of the Permanent Development Provisions Act, raised the question of the status of registration formalism in the contractual land transfer in Iran.In this study, based on the library studies and refer to legal documents method of collecting information and descriptiveanalytical research method, with a comparative study of the three systems of England, Switzerland and France as three model systems in the field of land property and registration– We concluded that the diversity of land registration systems is directly due to the diversity of countries’ land property systems. In this regard, based on the two descriptions of absoluteness or exclusiveness, land property systems are divided into Property systems and Estate systems. In Property systems such as France, the land registration has an opposablility effect; While in Estate systems such as the England and Switzerland, registration has a creative effect.Accordingly, and within the framework of the ownership structure that has been established in the Iranian Land and Deeds Registration Act of 1931, land registration is still a title by registration system and developments after 2016 have only targeted the need to prepare notarial documents.