تبیین نظری تاثیر جنسیت بر تعیین مجازات مجرمان مواد مخدر در بستر عدالت کیفری تطبیقی

پژوهش‌های کیفرشناختی نشان می‌دهد که زنان به‌طور معمول مجازات‌های خفیف‌تری نسبت به مردان دریافت می‌کنند و نظام عدالت کیفری با زنان، در مقایسه با مردان رفتار ملایم‌تری دارد. پژوهش حاضر از رهگذر نظریاتی چون پدرسالاری و قرائت‌های متاخر آن و نظریۀ زن پلید درصدد پاسخ‌گویی به این پرسش است که جنسیت در طی فرایند کیفردهی در جرایم مواد مخدر ایران، فراتر از موازین قانونی چگونه اثرگذار است و آیا تفاوتی در اثرگذاری نظریه‌ها برحسب ساختار اجتماعی دو جامعۀ ایران و آمریکا مشاهده می‌شود و یا خیر. در این راستا از روش تحلیل محتوای اسناد و مدارک ازجمله پرونده‌های قضایی محکومان مواد مخدر (60 نمونه) در بازۀ زمانی 1389 تا 1399و تحلیل گفتمان برخی مقام‌های عدالت کیفری استفاده شده است. همچنین برای درک عواملی که قضات را به اعمال مجازات‌های خفیف یا شدید نسبت به زنان تشویق می‌کند، از روش مصاحبۀ عمیق با کنشگران قضایی و وکلای متخصص در حوزۀ مواد مخدر (24 مورد) بهره‌گیری شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد نگرش پدرسالارانه به زنان در جامعۀ ایران، محافظت از فرزندان، هزینه‌های اجتماعی مجازات مادران و تبعیت از شریک زندگی، عواملی هستند که احتمال محکومیت و اجرای احکام شدیدی چون اعدام را درخصوص زنان در ایران کاهش می‌دهد. از دیگر سو، وجود سابقۀ کیفری در جرایم مواد مخدر، وزن بالای مواد و یا روابط نامشروع را باید از مواردی دانست که منجر به نقض هنجارهای جنسیتی گردیده و محرومیت زنان از رویکرد ارفاق‌آمیز نظام عدالت کیفری در جرایم مواد مخدر را به همراه دارد.

The Theoretical explanation of the effect of gender on sentencing drug offenders in the context of comparative criminal justice

Sentencing studies indicate that female offenders typically receive less severe punishments than males and that the criminal justice system treats women more leniently than men. The current study, through theories such as paternalism (and its more recent versions) and evil woman theory, seeks to answer how gender as an extralegal factor affects the process of sentencing in drug offences and whether there is a difference in the effectiveness of theories depending on the social structure of the two societies, Iran and the United States.In this study, qualitative research methods have been used. The content of documents, including cases of drug offences conviction (60 samples) between 2010 and 2020, and criminal justice officials’ discourse have been analyzed. Indepth interviews with judicial activists and drug lawyers (24 cases) were also used to understand the factors that encourage judges to impose lenient or severe punishments on women.The findings of this study show that paternalistic attitudes toward women in Iranian society, Childcare, the social costs of punishing mothers, and the subordination of the partner are the main factors that reduce the likelihood of conviction of harsh sentences, such as the death penalty for women in Iran. On the other hand, criminal records in drug offences, high quantity of drugs, or illegal relationships are factors that lead to violations of gender norms and deprivation of women of leniency approach in the criminal justice system about drug offences.