تحلیل مفهوم و مصادیق تعارض منافع در حقوق خصوصی

تعارض منافع عبارت است از مجموعه شرایطی که این خطر را ایجاد می‌کند که تصمیمات یا اقدامات حرفه‌ای فرد در ارتباط با شخصی که به وی اعتماد کرده تحت تاثیر منافع شخصی قرار گیرد. تعارض منافع از مفاهیمی است که شناخت صحیح آن در هر حوزه‌ای ضروری است؛ چراکه شناخت صحیح این مفهوم و مصادیق آن راه را برای مدیریت صحیح آن فراهم می‌نماید. سوال اصلی پژوهش حاضر این است که ابعاد و قلمرو بحث تعارض منافع در حقوق خصوصی چیست؟ نگارندگان معتقدند که عناصر تشکیل‌دهندۀ تعارض منافع عبارت‌اند از منفعت، تعارض، قضاوت (تصمیم‌گیری) و رابطه. وجود این عناصر در روابط افراد صرف‌نظر از اینکه رابطۀ مزبور مربوط به حقوق عمومی باشد یا حقوق خصوصی باعث ایجاد تعارض منافع می‌گردد. در این پژوهش نشان داده شده که تعارض منافع در حقوق خصوصی یا در روابط مبتنی بر امانت‌داری محقق می‌گردد (نظیر رابطۀ وکیل و موکل) و یا در رابطۀ مبتنی بر بی‌طرفی (مانند رابطۀ طرفین دعوا با قاضی) و تعارض منافع در سایر روابط متصور نیست. همچنین در این پژوهش به‌جهت جلوگیری از خلط مباحث تعارض منافع با سایر مواردی که به نوعی افراد دارای منافع متضاد هستند برخی از مهم‌ترین مصادیق اشتباهات سایر پژوهشگران در زمینۀ به‌کارگیری اصطلاح تعارض منافع یا مواردی که ممکن است با بحث تعارض منافع خلط شود مورد اشاره و نقد قرار گرفته است. شناخت مصادیق تعارض منافع، مقدمۀ مدیریت حقوقی این تعارضات برای جلوگیری از آثار زیان‌بار آن‌ها و یا جبران این زیان‌هاست. در این نوشتار راهکاری مدیریت حقوقی این تعارضات و پیشنهادهای اصلاحی برای نظام حقوقی ایران تبیین گردیده است.

Analysis of the concept and examples of conflict of interest in private law

Conflict of interests is the set of circumstances that create the risk that one’s decisions or professional actions in relation to a person who trusts him or her will be affected by personal interests. Conflict of interests is one of the concepts that is essential for proper understanding in any field, because a proper understanding of this concept and its contexts provides the way for its proper management. The main question of the present study is what are the dimensions and scope of the conflict of interest in private law? The authors believe that the constituent elements of conflict of interests is profit, conflict, judgment and relationship. The presence of these elements in the relationships of individuals irrespective of whether the relationship is public law or private law creates a conflict of interests. This study has shown that conflict of interests in private law can be achieved either in a trustbased relationship (such as a lawyerclient relationship) or in a relationship based on impartiality (such as litigation) and Conflict of interests are not conceivable in other relationships. In this study, some of the most important instances that may be confused with the discussion of conflict of interests have been highlighted. Understanding instances of conflict of interests is a prelude to the legal management of these conflicts to avoid their harmful effects or to compensate them. In this article, the legal management strategy of these conflicts and reform proposals for the Iranian legal system is explained.