مبنای مسئولیت مدنی ارائه‌دهندگان خدمات حرفه‌ای در فقه اسلامی و حقوق ایران با مطالعۀ تطبیقی نظام‌های حقوقی فرانسه و کامن‌لا

تعیین مبنای مسئولیت مدنی ارائه‌دهندگان خدمات حرفه‌ای (نظیر پزشکی، وکالت و مهندسی) همواره یکی از دغدغه‌های نظام‌های حقوقی مختلف بوده است. مشکل در تعیین مبنای مسئولیت مدنی این اشخاص، از یک‌سو تفاوت‌هایی است که ارائۀ خدمات حرفه‌ای با تولید و عرضۀ کالا داشته و نمی‌توان مبانی مسئولیت مدنی کالاها را در خصوص این اشخاص توسعه و تعمیم داد و از طرفی مراجعین به این اشخاص به دلیل عدم برخورداری از دانش و مهارت تخصصی، یارای اثبات تقصیر در برابر آنان را ندارند. تعیین مبنای مسئولیت مدنی ارائه‌دهندگان خدمات حرفه‌ای به این دلیل دشوارتر است که این اشخاص عموماً یک رسالت اجتماعی را برعهده دارند. در هر یک از نظام‌های حقوقی فرانسه و کامن‌لا، اگرچه مبنای اصلی مسئولیت ارائه‌دهندگان خدمات حرفه‌ای مبتنی بر تقصیر است، اما برای حمایت از مراجعین به این اشخاص، راهکارهایی برای اعمال مسئولیت محض در مواردی ارائه شده است که با استفاده از این راهکارها و با بومی‌سازی آن می‌توان قاعدۀ عام مبنای مسئولیت مدنی این اشخاص در حقوق ایران را تبیین نمود. در حقوق ایران، برای حل مشکل پیش‌گفته و ایجاد توازن بین مسئولیت و رسالت اجتماعی اشخاص حرفه‌ای می‌توان در فرضی که ارائۀ خدمات منتهی به تولید کالا می‌گردد نظیر معمار یا پزشک داروساز، مبانی اتلاف و تسبیب را نظیر تولید‌کنندۀ کالاها اعمال نمود و در فرضی که خدمات به صورت صِرف ارائه می‌گردد، در برابر طرف قرارداد و در خصوص تعهدات به نتیجه، مبنای مسئولیت بدون تقصیر و در خصوص تعهدات به وسیله و هم‌چنین در خصوص اشخاص ثالث که فاقد رابطۀ قراردادی هستند، مسئولیت مبتنی بر تقصیر را برقرار نمود.

Comparative study of the basis of professional’s liability under Iranian, French and American legal systems and Islamic Feghh

Determining the liability basis of professionals (such as doctors, lawyers and engeeniers), is one of the most important matters in different legal systems. The problem regarding determing the liability of these people is, on one hand, the differences exist between service providng and product manufacturing which makes it difficult to provide a general principle regarding civil liability for all of them. On the other hand, their clients, due to lack of science and skill, could not prove professionals’ fault.The social responsibility of these people, make determing the basis of their liability, more harsh.Although in both French and Common law legal systems, the main theory regarding the professionals’ liability is based on fault, there is some solutions to impose strict liability in some cases in order to protect their clients. Knowing this solutions and ocalizing them, will lead us to the general principle of professionals’ liability under Iranian legal system.In order to sloved the aforementioned problem in Iranian legal system and for the porpuse of balancing between professionals’ liability and social responsibility (mossion), in case service providing ends in goods manufacturing, such as architect and pharmesict, “Etlaf” and “Tasbib” shall be considered as the basis of the liability. In case of mere service providing, where there is a breach of an “obligation by result”, no fault liability and where there is a breach of an “obligation by means”, fault base liability seems suitable. Any loss to third parties is included in the latter one.