ویژگی‌های الگوی مطلوب برنامه‌های عدالت ترمیمی در پرونده‌های خشونت جنسی؛ با نگاهی به گفتمان قضایی ایران

در آخرین ویراست از کتابچۀ عدالت ترمیمی در سال 2020 میلادی، هر برنامه‌ای که از فرایندهای ترمیمی برای رسیدن به اهداف و نتایج ترمیمی بهره می‌برد، عدالت ترمیمی تعریف شده است. این تعریف نشان می‌دهد عدالت ترمیمی بدون آنکه به یک الگوی ایده‌آل، یک رویه یا فرایند مشخص محدود شود، از اهداف، هنجارها و معیارهای مشترکی برای اتخاذ تدابیر ترمیمی در بسترهای گوناگون حقوقی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی تبعیت می‌کند. بر این اساس، مطلوبیت یک برنامۀ عدالت ترمیمی نه وابسته به یک الگو و مدل خاص، بلکه در داشتن ویژگی‌هایی است که بتواند مداخله‌های ترمیمی را تا حد ممکن به اهداف و نتایج پیش‌بینی شده از عدالت ترمیمی نزدیک کند. بر این اساس، این مقاله که به‌لحاظ نوع کیفی و به‌لحاظ روش توصیفی تحلیلی است، به دو مسئلۀ اصلی می‌پردازد: نخست، ویژگی‌های یک الگوی مطلوب از عدالت ترمیمی کدامند؛ مطلوبیت از حیث میزان تحقق بیشترین اهداف و ارزش‌های ترمیمی، صرف نظر از اینکه یک برنامۀ ترمیمی در قالب چه الگو و مدلی باشد و دوم، باتوجه به طرح مباحث عدالت ترمیمی در نظام قانونی و قضایی ایران در سال‌های اخیر، با استفاده از مصاحبه با بیست قاضی دادگاه کیفری یک استان تهران و سی بزه‌دیدۀ خشونت جنسی (اعم از زن و مرد) به عوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای گردآوری اطلاعات، همچنین به این مسئله می‌پردازد که اگر قرار باشد تفسیرهای ترمیمی قاضی از اختیارات قضایی در پرونده‌های خشونت جنسی، یک گام از وضعیت موجود فاصله بگیرد و بیش‌ازپیش حاوی ویژگی‌های لازم برای تحقق بیشترین ارزش‌های ترمیمی باشد، آنگاه این رویه به چه شکل خواهد بود. نتیجۀ تحقیق نشان می‌دهد «استفاده از کنشگران آموزش‌دیدۀ عدالت ترمیمی داخل محاکم کیفری»، در شرایط موجودِ نظام عدالت کیفری ایران، رویه‌ای است که می‌تواند بیشترین تعداد از ویژگی‌های یک الگوی مطلوب را در پرونده‌های مزبور نمایندگی ‌کند.

Characteristics of the desirable model of restorative justice programs in cases of sexual violence: A look at the Iranian judicial discourse

In the latest edition of the 2020 Restorative Justice Handbook, restorative justice is defined as any program that uses restorative processes to achieve restorative goals and outcomes. This definition shows that restorative justice adheres to common goals, norms, and criteria for adopting restorative measures in various legal, social, cultural, and economic contexts, without being limited to an ideal pattern, procedure, or process.So, the desirability of a restorative justice program does not depend on a particular model, but on having features that can bring restorative interventions as close as possible to the goals and outcomes of restorative justice. Accordingly, this article, which is qualitative in nature and descriptiveanalytical in method, addresses two main issues: First. What are the characteristics of a desirable model of restorative justice; desirability in terms of the extent to which the most restorative goals and values ​​are achieved, regardless of the model of restorative justice and second. using the method of interviewing twenty judges of criminal court (1) in a Tehran province and thirty victims of sexual violence (both men and women), also addresses this issue that if a judge’s restorative interpretations are to be one step away from the status quo in cases of sexual violence and contain more and more features necessary to achieve the most restorative values, then what is the procedure? The result of the research shows that &using trained actors of restorative justice in criminal courts&, in the current conditions of the Iranian criminal justice system, is a procedure that can represents the most number of features of a desirable model in these cases.