تدابیر پیشگیری وضعی از جرایم و تخلفات رانندگی و آسیب‌شناسی آن‌ها

بحرانی‌بودن آمار مرتبط با حوادث رانندگی بر لزوم توجه روزافزون و اهمیت تدارک تدابیر پیشگیری از وقوع این جرایم افزوده است و این موضوع را به دغدغۀ اساسی تبدیل کرده و ضرورت اقدامات پیشگیرانۀ کنشی (غیرکیفری) در رابطه با جرایم و تخلفات رانندگی را آشکار کرده است. پیشگیری وضعی یا موقعیت‌مدار به‌عنوان به‌روزترین و دارای گسترده‌ترین تدابیر الگوی کارآمد پیشگیری غیرکیفری شناخته می‌شود و با نظر به آمارهای نهادهای متولی، تاثیر چشمگیری در کاهش جرایم و تخلفات در کشورهای مختلف دنیا داشته است. امروزه، به تناسب تحولات علمی و فناوری، تدابیر مختلف پیشگیرانۀ وضعی نیز به‌روز شده‌اند و به‌دلیل هم‌خوانی اغلب آن‌ها می‌توان در جرایم و تخلفات رانندگی نیز از آن‌ها بهره گرفت. در این مقاله، به روش توصیفی‌تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای تلاش شده است از یک‌سو واکاوی تدابیر پیشنهادی در بستر پیشگیری وضعی و از سوی دیگر آسیب‌شناسی سیاست جنایی تقنینی و برخی طرح‌های عملی مرتبط در این نوع از پیشگیری در جرایم و تخلفات رانندگی هدف اساسی قرار گیرد. در قلمرو سیاست جنایی تقنینی ایران، «قانون بیمۀ اجباری خسارات واردشده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه» مصوب 1395 و «قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی» مصوب 1389 مهم‌ترین نصوص قانونی موجود می‌باشند که واکاوی آن‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از مولفه‌ها و تدابیر اجرایی یا پیش‌بینی نشده‌اند یا فرایند اجرایی آن‌ها حتی در آیین‌نامه‌های اجرایی مرتبط نیز تدوین نشده است یا حتی، در صورت تصویب، از تکنیک‌های وضعی و معیارهای حاکم بر آن‌ها دور می‌باشند. نتیجۀ تحقیق حاکی از آن است که قانون‌گذار در سیاست جنایی تقنینی خود تنها در موارد معدودی به برخی از جلوه‌های پیشگیری وضعی توجه داشته است و اگرچه همین موضوع نیز شایان‌ توجه است، قابلیت‌های عملی پیشگیری وضعی به ابعادی جزئی و مختصر محدود شده است. به‌علاوه آنکه تضمین توفیق رویکرد پیشگیری وضعی در جامعه نیازمند نظام‌مندسازی تنوع تدابیر وضعی اتخاذی، هماهنگ‌سازی نهادهای کنشگر و وضع مقررات جامع و نظارت مستمر بر اجرای آن‌ها در کنار تقویت زیرساخت‌های جاده‌ای وسایل نقلیه است.

Preventive measures against traffic offenses and their pathologies

The critical statistic concerning traffic accidents, intensifies the necessity of growing attention and importance of preventive measures of these crimes, and makes this issue as a major concern, and reveals the necessity of interactive (noncriminal) preventive measures in respect to traffic crimes and violation. Situational prevention or situation oriented, as the most moderate, possessing the most widespread measures, is considered asan effective noncriminal prevention pattern, and based on the statistics given by official organizations, it has tremendous impact on reduction ofcrimes and violation in different countries. In proportion to scientific and technological developments, different situational preventive measures have been updated, and due to their consistency they can be applied in traffic violations and offences. On one hand the analysis of suggested measures in the framework of situational prevention and on the other hand, statutory criminal policy pathology and some other practical plans linked with this kind of prevention of the offences and traffic violations are the main purpose of this article. In the sphere of I ran’s statutory criminal policy “the law of compulsory insurance for damages inflicted to third parties arising from accident of vehicles ” and “the law of adjudication oftraffic violations are the most important legal sources that their analysis shows that most of the components and enforcement measures either have not been predicted or their enforcement process have not been codified even in the form of bylaws, or are far from situational technic and criteria over them. Unfortunately legislature in its statutory criminal policy just in a few cases has taken into consideration situational prevention aspects, although this matter is significant but the practical potentials of situational prevention has been restricted to nominal and brief dimensions. In addition the guarantee of situational prevention approach in the society needs systematization of the variety of adopted situational measures,