جبران خسارت بزه‌دیدۀ مدعی تجاوز جنسی پس از تبرئۀ متهم در حقوق ایران

جبران خسارت ناشی از تجاوز جنسی، از حقوق اساسی بزه‌دیدگان در فرایند رسیدگی کیفری تلقی شده و دارای جلوه‌های مختلفی در قوانین می‌باشد که مهرالمثل و ارش‌البکاره از جمله مهم‌ترین جلوه‌های جبران خسارت به شمار می‌رود. بررسی رویۀ قضایی نشان می‌دهد که ادعای تجاوز جنسی از سوی زنان، به‌لحاظ سختگیری در اثبات، اغلب منجر به تبرئۀ متهمان می‌گردد. بنابراین در پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی‌تحلیلی، امکان مطالبۀ خسارت بزه‌دیدۀ مدعی تجاوز جنسی، پس از تبرئۀ متهم در قانون مجازات اسلامی و رویۀ قضایی، در رابطه با جلوه‌های مختلف جبران خسارت مورد بررسی قرار گرفته است و با آوردن نمونه‌هایی از آراء قضایی، فروض مختلفی که دادگاه‌ها در جبران خسارت ناشی از ادعای تجاوز جنسی داشته‌اند، واکاوی شده است که با بررسی قوانین و رویۀ قضایی مشخص گردید در رویۀ قضایی ایران، استحقاق بزه‌دیده به دریافت خسارت، لزوماً منوط به محکومیت متهم به تجاوز جنسی نیست؛ زیرا در موارد متعدد، دادگاه‌ها با وجود برائت متهم، زن را مستحق مهرالمثل و ارش‌البکاره دانسته‌اند و محاکم، بین رضایتی که در حد قتل مدنظر قانون‌گذار است با رضایتی که بزه‌دیده را مستحق جبران خسارت می‌داند، تمایز قائل شده‌اند. بنابراین این مقاله ضمن بیان مفهوم رضایت واقعی و ظاهری و شاخصه‌های آن از دیدگاه فقهی و حقوقی، موضوع دوگانه‌بودن این مفاهیم را اثبات می‌کند که این امر موجب می‌گردد که نه‌تنها تبرئه از اتهام تجاوز جنسی، به معنای محروم‌شدن بزه‌دیده از خسارت نباشد، بلکه در مواردی که عدم رضایت واقعی احراز شود، زن مستحق دریافت خسارت باشد.

Possibility of Compensation of the Rape Victim After Acquittal of Defendant in Iran’s Law

Compensations for rape is considered to be the fundamental rights of the victims in the criminal justice process and has various legal aspects, like Sprinkle virginity (arsh albakāra) and stipulated dower (mahr almithl) as two most important examples. Studies on judicial procedure show that rape victims’ claim (particularly in women case), due to the strict process in proving the claim, results in acquittal of defendant. Thus, using descriptiveanalytical method, in this study we examine the possibility of victim’s appeal for compensation after acquittal in Islamic criminal law and judicial procedure in cases that the defendant is acquitted. Also, various assumptions that courts have had in the case of compensation of rape have been examined and analyzed by presenting various courts’ verdicts on this issue. By analyzing criminal law and procedure we found that in Iran’s criminal justice procedure, the victim’s deserve to receive compensation is not necessarily based on the conviction of the defendant, because in many cases in spite of the exculpation of defendants, courts have found the woman deserving the compensation e.g. Sprinkle virginity (arsh albakāra) and stipulated dower (mahr almithl). The courts have discriminated between the victim’s consent on the case of a murder had punishment desired by the legislator and the victim’s consent that they recognize the victim deserving the compensation. This paper describes the concept of real consent and pretending to consent and their characteristics from the jurisprudential and legal point of view, and proves the duality of these concepts, that makes it clear that not only acquittal of the rape charge does not mean that the victim deserves no compensation, but also in the cases that unreal consent is confirmed, the woman is entitled to damage.