راهکارهای پیشگیری و مدیریت تعارض منافع در نظام قضایی با رویکرد تطبیقی

پیشگیری و مدیریت تعارض منافع در نظام قضایی یکی از راهکارهای کاهش فساد در قوۀ قضائیه و در کلِ نظام سیاسی و اداری محسوب می‌شود که معمولاً کشورهای مختلف مقرره‌هایی در زمینۀ پیشگیری و مدیریت تعارض منافع در نظام قضایی پیش‌بینی می‌کنند. کشورهای جمهوری اسلامی ایران، ایالات‌متحدۀ آمریکا و انگلستان نیز هریک تا اندازه‌ای در نظام حقوقی خود قوانین و مقرراتی بدین منظور تصویب کرده‌اند. با مقایسۀ سه کشور فوق می‌توان به این نتیجه رسید که با توجه به شناسایی زودهنگام مفهوم تعارض منافع در آمریکا و انگلیس و به‌تبع تدوین، تصویب و اجرای مقدم این قوانین نسبت به ایران، تعارض منافع موجود در نظام قضایی این کشورها روند کاهشی داشته است و مسئولان قضایی و مردم نیز با اطلاع و تفهیم این موضوع در مدیریت تعارض منافع نقش بسزایی داشته‌اند. ولی در نظام حقوقی ما هنوز مفهوم مستقلی به نام تعارض منافع نتوانسته است جایگاه مناسب خود را در قوانین پیدا کند و نیز در نتیجه روندِ آن چنان محسوسی از مدیریت تعارض منافع در نظام قضایی را شاهد نبوده‌ایم. با وجود این، قوانین و مقررات پراکنده‌ای که متضمن پیشگیری و مبارزه با تعارض منافع بوده‌اند با فقدان برخی از عناصر مهم مدیریت تعارض منافع، همچون اعلام دارایی یا حمایت موثر از افشاگران تعارض منافع، نتوانسته‌اند مدیریت موثری در خصوص تعارض منافع انجام دهند. همچنین نبود قانون جامع و اجرای موثر و شفاف قوانین موجود نیز به مشکلات مدیریت تعارض منافع در نظام قضایی افزوده است.

A Comparative Study on Prevention and Management of Conflict of Interest in Judicial system

Prevention and management of conflict of interest in the judicial system is one of the ways to reduce corruption in both judicial and politicaladministrative system. Different countries often anticipate and control conflicts of interest in justice system. Countries like the Islamic Republic of Iran, the United States of America and the United Kingdom each have some laws and regulations in their legal system. By comparing the approach of the mentioned countries, it can be concluded that the early identification of the concept of conflict of interest by the United States and Great Britain, has led to drafting, adopting and enforcing the laws much earlier in regard to Iran. Thus the conflict of interest in the judicial system of these countries has been decreasing. Judicial and public officials have also had a great deal of interest in managing conflicts of interest by knowing and understanding this issue. But in Iranian legal system, the independent concept of conflict of interest has not yet succeeded in finding its proper position in the laws. As a result, the country has not witnessed a significant process of managing conflicts of interest in the judicial system. Nonetheless, disparate laws and regulations that involve preventing and combating conflicts of interest have failed to provide effective management of conflicts of interest in the absence of some of the key elements in managing this issue, such as declaring assets or supporting effective disclosures. The lack of comprehensive legislation and the effective and transparent implementation of existing laws, bring more to the current problems of conflict management in the justice system.