مطالعه تطبیقی الگوهای دادرسی شرعی در کشورهای اسلامی

ساختار نظام قضا در کشورهای اسلامی معاصر مبتنی بر الگوهای مدرن جهانی شکل گرفته‌، ولی به دلیل اقتضای ماهیت فردی و اجتماعی نظام حقوقی اسلام و اهتمام مسلمانان بر اجرای آن، عمدتاً متاثر از شریعت اسلامی بوده است. حال مساله محوری آن است که آیا نظام‌های حقوقی کشورهای اسلامی در تلفیق این دو رویکرد در خصوص دادرسی شرعی، دارای الگوهای بومی متناسب هستند یا خیر. ماهیت این الگوها چیست و چه نقاط ضعف و قوتی دارند؟ تحلیل تطبیقی این موضوع در بستری از تبیین رویکرد کلی دین‌گرا یا غیر دین‌گرا بودن نظام‌های حکومتی که در تعیین این الگوها بسیار موثر هستند، محور اصلی این نوشتار را تشکیل می‌دهد. در این رهگذر دو الگوی دادرسی شرعی در کشورهای اسلامی عبارت‌اند از نخست، ایجاد دادگاه‌های ویژه شرع؛ و دوم، دادرسی در دادگاه‌های عمومی مبتنی بر قوانین اسلامی. الگوی اخیر، در کشورهای دارای رویکرد همگرایی یا واگرایی دین و دولت، دو تعبیر حداقلی و حداکثری دادرسی شرعی را نمایان می‌سازد. در نهایت نیز تحلیل نوع و میزان دستیابی به هدف اصلی در این الگوها که همان اجرای احکام و قوانین اسلامی است، با توجه به دو جنبه ساختاری و محتوایی مد نظر قرار می گیرد.

Comparative Study of the Models of Sharia Proceedings in Islamic Countries

The structure of the judicial system in contemporary Islamic countries is based on the modern models of the world. But, to fulfill the requirements of the Islamic laws, it has been affected by Islamic sharia. The basic issue is that do these legal systems have native models in combining these two approaches or not. What are these models and their pros and cons. This paper is about to analyze these models and their religious or nonreligious characteristics. Overall, there are two models of proceedings system based on sharia. First, creating special courts of sharia, and second, trial in general courts, but according to the Islamic laws. The type of political system and its approach in relation to the religion is an important factor in applying these two models. Finally, both models are considered in relation to the realization of sharia laws, which is the ultimate purpose of these models.