بررسی ترامتنیتی دیباچه‌های حماسه‌های ملی

روابط تعالی دهندۀ متن، یکی از رویکردهای نوین ادبی است که میخائیل باختین با موضوع گفتگوی متن‌ها پایه‌گذار این نظریه قلمداد می‌شود. نظریه‌پردازان دیگر همچون ژولیا کریستوا، لوران ژنی، میخائیل ریفاتر، بارت و ژرار ژنت این نظریه را تکامل بخشیدند. ژرار ژنت در نظریۀ ترامتنیت خود، روابط تاثیرگذاری و تاثیرپذیری متون ادبی را مطرح کرده است؛ از جمله آثاری که این تاثیر و تاثر در آنها مشاهده می‌شود، مقدمه‌های متون حماسی است. جستار حاضر با رویکرد توصیفی-تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای، دیباچه‌های حماسه‌های ملی ایران را بر اساس نظریۀ ترامتنیت ژنت بررسی و تحلیل کرده است. حاصل مطالعه نشان می‌دهد که حماسه‌های ملی به عنوان بیش‌متن از پیش‌متن‌های خود در فرایندهای خود-پیرایی، حذف، تقلیل و گسترش تاثیر پذیرفته‌اند. در روابط بیش‌متنی حماسه‌های ملی با شاهنامه، دگرگونگی و همانگونگی، نسبی‌ است و در ارتباط با هم معنی می‌شوند. مقدمۀ گرشاسب‌نامه گویای تاثیرگذاری شاهنامه بر مضامین گرشاسب‌نامه؛ بهمن‌نامه گویای تاثیرپذیری این اثر از گرشاسب‌نامه است و کوش‌نامۀ ایرانشاه از شاهنامه و گرشاسب‌نامه تاثیر پذیرفته است. عنوان‌های اصلی و فرعی حماسه‌ها از منظر رابطۀ پیرامتنیت، بیانگر تاثیر و تاثر آن‌ها از متن‌های اصلی است. بخش‌های آفرینش عالم در فرامرزنامه و شاهنامه بر مبنای رابطۀ سرمتنیتی ژنت، زبرمتن را با زیرمتن متحد نشان می‌دهد.

a review of the transtextuality of the national epics

transcendental relationships of text are one of the new literary approaches that mikhail bakhtin with the subject of text dialogue is considered the basis of this theory. other theorists such as julia kristeva, laurent jenny, michail riffaterre, barthes and gerard genette evolved this theory. in his theories of transtextualite, gerard genette has proposed the relationships of influence and influence of literary texts, including the works in which this influence is observed, the introductions of epic texts. the present study, with a descriptive-analytical approach and the use of library resources, has analyzed the introductiones of national epics of iran based on the theory of genette transtextualite. the results of this study show that national epics as more texts have been influenced in self-old ageing, elimination, reduction and expansion processes. in the hypertextualite relationships of national epics with shahnameh, transformation and homogeneity are relative and are meaningful in relation to each other. the introduction of garshasbnameh indicates the influence of shahnameh on the themes of garshasbnameh, bahmannameh indicates the influence of this work from garshasbnameh, and iranshah’s kooshnameh have been influenced by shahnameh and gershasbnameh. the main and minor titles of epics from the perspective of the paratextualite relationship indicate their influence and influence from the original texts. the creation parts of the universe in farmarznameh and shahnameh, based on the relationship between genette’s arcitextuality, show the roughness with the unified subtext.