اسم‌های خاص «باد» در مثنوی معنوی

مثنوی معنوی به‌عنوان برجسته‌ترین منظومۀ عرفانی ادب پارسی و یکی از آثار شاخص دورۀ سبک عراقی، واژگان عربی فراوان دارد. بسامد بالای لغات تازی در این اثر به‌گونه‌ای است که باید آن را از مختصات سبکی و مولفه‌های زبان شعری مولانا در مثنوی دانست. مولانا با شناختی که از ظرفیت‌های معنایی واژگان عربی دارد، از آن‌ها برای خلق و بیان معانی عرفانی و اخلاقی متعدد بهرۀ بسیار جسته و بدین طریق کمبود واژه‌های فارسی در زمینۀ بیان اندیشه‌های گوناگون و والای خود را جبران نموده است. «باد»، یکی از واژه‌های مثنوی است که از رهگذر نگاه خاص مولانا به عناصر طبیعت و استفاده حداکثری از آن‌ها در آفرینش معانی عرفانی و اخلاقی، بسامد بالایی پیدا کرده و اسامی خاص متعددی نیز برای آن به کار رفته است. این پژوهش که شیوه‌ای توصیفی تحلیلی دارد و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای صورت می‌گیرد، اسم‌های خاص باد در دفترهای شش‌گانۀ مثنوی معنوی را کاویده است. دستاورد پژوهش نشانگر این است که مولانا در مثنوی، برای باد، 7 اسم خاص را استفاده کرده که همگی ماخوذ از زبان عربی است. این اسم‌ها بر حسب فراوانی بیشتر، مشتمل بر صبا (18 بار)، صَرصَر (12 بار)، نسیم (8 بار)، سَموم (7 بار)، ریح (6 بار)، دَبور (5 بار) و شَمال (3 بار) است. هر کدام از این اسامی خاص باد در مثنوی، معانی ثانوی متعدد دارند که از میان آن‌ها صبا با 13 و شمال با 2 معنای ثانوی، دارای بیشترین و کمترین نقش‌ها و کارکردهای معنایی در مثنوی هستند.

specific names used for wind in rumi's masnavi ma'anavi

masnavi manavi, as the most prominent mystical poetry work of persian literature and among the most significant works of the iraqi style period, has many arabic words. the high frequency of arabic words in this work suggests that the use of arabic words is a stylistic component of rumi's poetic language in masnavi. rumi, being aware of the semantic capacities of arabic words, has used them to create and express various mystical and moral meanings, compensating for the lack of persian equivalents for conveying his various and lofty ideas. wind is one of the words of masnavi, which has gained a high frequency through rumi's special view of the elements of nature and their maximum use in creating mystical and moral meanings, and several specific names have been used for it. this study, by applying a descriptiveanalytical method and using library sources, has explored the specific names of wind in the six books of masnavi manavi. the results reveal that rumi used 7 specific names for wind in masnavi, all of which being derived from arabic. in terms of frequency, these names include saba (18 times), sarsar (12 times), nasim (8 times), samum (7 times), reeh (6 times), dabour (5 times) and shamal (3 times). each of these specific names of wind in masnavi has several secondary meanings, among which saba with 13 and shamal with 2 secondary meanings, have the most and the least semantic maps and functions in masnavi.