نقش و جایگاه زنبور در تصویر ساخت‌های مثنوی معنوی

در جهان‌بینی شاعران عرفان‌گرا و اخلاق‌مدار، تصویر یکی از کارآمدترین راهبردها برای بیان مفاهیم متعالی عرفانی و اخلاقی محسوب می‌شود.مولانا، یکی از سرشناس‌ترین چهره‌های تصویرپرداز در قلمرو ادب عرفانی در خلال بیان داستان‌ها و تعالیم عرفانی و پندآموز خود در مثنوی معنوی، با عملکرد هوشمندانه و هنری به کارگیری تصویر، به ملموس کردن مفاهیم برای مخاطبان خود پرداخته است. در میان اغلب سروده‌های او و به طور خاص در مثنوی معنوی طبیعت و پدیده‌های آن جایگاه ویژه‎ای دارند. یکی از جانورانی که مولوی در مثنوی به‌صورت ویژه از آن نام برده و به تصویرسازی و مضمون‌آفرینی پرداخته، زنبورعسل و وابسته‌های آن (شهد، عسل، موم و نیش) می‌باشد. مولوی با آگاهی از اهمیت این حشره در قرآن کریم و با تاکید بر برخی از مهم‌ترین جنبه‌های زندگی آن، به برقراری پیوند میان این جانور و برخی از ابعاد زندگی انسان‌ها پرداخته و از این حشره در ساخت تصویرهای حقیقی و مجازی مثنوی برای بیان مفاهیم عرفانی و اخلاقی بهره گرفته است. در این پژوهش کوشیده شده تا ضمن اشاره به تصویر ساخت‌های مولوی از زنبور در مثنوی، از طریق تحلیل صور خیال زنبور و بررسی آن ها در مثنوی به تحلیل معانی و مفاهیم عمیق عرفانی و اخلاقی نهفته در ورای این تصاویر پرداخته و از طریق بررسی و بسط این تصاویر به شناخت و آگاهی نسبت به این جانور و تصویرهای آن در مثنوی دست یابند.

The role and stance of bees in the illustrations of Masnavi M'anavi

AbstractIn the worldview of mystical and ethical poets, image is one of the most effective strategies to express the transcendent mystical and moral concepts. Rumi, one of the most famous illustrators in the realm of mystical literature, while telling his stories and mystical and instructive and teachings in Masnavi M'anavi, has made the concepts tangible for his audience with his intelligent and artistic performance in using images. Amongst most of his poems, especially in Masnavi, nature and its phenomena have a special stance. One of the creatures that Rumi specifically illustrates and mentions in Masnavi is bee and its belongings (nectar, honey, wax and sting).Being aware of the importance of this insect in the Holy Qur'an and emphasizing on some of the most important aspects of its life, Rumi has established a link between this creature and some aspects of human life and used this insect to create real and virtual images of Masnavi to express mystical and moral concepts.Referring to Rumi's illustrations of bees in Masnavi by analyzing its imagery, this study tried to analyze the profound mystical and moral meanings and concepts hidden in these images and achieve knowledge and awareness of this creature and its images in Masnavi through their investigation and expansion.