جستاری در ارتباط بینامتنی قصیدۀ ایوان مدائن خاقانی با سینیۀ بُحتری

یولیا کریستوا اصطلاح بینامتنیت را نخستین بار در سال 1966 مطرح کرد، امّا از نظر او و رولان بارت که بنیان‌گذاران اصلی این نظریه بودند، بینامتنیت به عنوان دیدگاهی روشمند برای بررسی و ردیابی تاثیر یک متن در متن دیگر نبود. می‌توان گفت که اساساً در دیدگاه نظریه‌پردازان نسل اوّل بینامتنیّت، نقد منابع و صحبت از حضور یا تاثیر یک متن در متن دیگر جایگاهی ندارد. نسل دوم نظریه‌پردازان بینامتنیت مانند لوران ژنی، ژنت و ریفاتر تلاش کردند تا بینامتنیت را کاربردی‌تر کنند. آنها به دنبال جستجو و کشف تاثیر متون بر یکدیگر بودند. از این منظر، بینامتنیّت نسل دوم را می‌توان به نوعی با ادبیات تطبیقی از این منظر که در تلاش بررسی تاثیر متون بر یکدیگر است؛ بدون توجّه به اینکه این متون به یک یا چند فرهنگ متعلّق باشند، برابر دانست. در پژوهش حاضر دو قصیدۀ سینیۀ بحتری و ایوان مدائن خاقانی که دربارۀ یک موضوع (طاق کسری) سروده شده‌است از جهت بررسی تاثیر قصیدۀ بحتری بر سرودۀ خاقانی واکاوی شد. با بررسی سخن این دو شاعر پیرامون ایوان کسری در دو سطح فنون ادبی و مضمون ابیات و ترسیم نمودار آرایه‌های به کار رفته، سطح پرداختن به وصف در دو قصیده سنجیده شد. بر این اساس بر خلاف نظر پژوهشگران، قصیدۀ ایوان مدائن خاقانی فاقد ارتباط بینامتنی با سینیۀ بحتری است.