تسنن دوازده‌ امامی خراسان (در سده‌های هشتم و نهم هجری)؛ زمینه‌ها و علل

با شکل‌گیری پیوند تشیع و تصوف در سده‌های 8 و 9 هجریو نفوذ روزافزون تشیع در میان توده‌های مردم‌،شاهد تغییر نگرشتسنن خراسانیبا محوریت صوفیان نقشبندی هستیم‌. فضای فرهنگی میان اهل سنت خراسان دراین قرون به جز موارد استثنایی‌، بر این باور بود که می‌توان میان چهار خلیفه و دوازده امام شیعیان جمع کرد و به همه آن‌ها اعتقاد داشت. عنوانی که به این گرایش و جریان می‌توان داد، «تسنن دوازده‌امامی»است.بررسی مجموعه داده­های تاریخی و آگاهی­های موجود، نشان داددر سده‌های هشتم و نهم هجری، تلاش‌های گسترده‌ای شروع شد تا این فکر را ترویج کند که می‌توان ضمن پای‌بندی به کتاب و سنت‌، در پینشان دادن معرفتی باطنی و عرفانی از کتاب و سنت بود تا برآورنده نیاز‌های فکری زمان باشد.این فکر،برخی از علمای اهل سنت خراسان را برآن داشت تا ضمن جلوگیری از رویارویی با تسنن خراسانی، به نوعی با عقب‌نشینیبه اقتضای زمانه گرایش به تسنن دوازده‌امامی را اتخاذ نمایند‌. دراین گرایش، عواملی چون: توجه نظری و عملی علمای اهل سنت به اهل‌بیت:، علاقه پادشاهان تیموری به دوازده امام شیعیان، فعالیت چشم‌گیرعلویان،برآمدن خیزش‌های تصوفی،عالمان شیعی،مداحان و منقبت‌خوانان خراسان، نقشی اساسی داشته‌اند و موضوع بررسی این مقاله هستند.