پیامدهای اقتصادی جنگ‌های دوران خلافت امام علی‌ (ع)

جنگ‌های سه‌گانه‌ای که امام علی در دوره حاکمیت کوتاه‌مدت خود بدان گرفتار شد، پس از بحران رده، عمده‌ترین آشوب‌های داخلی جامعه اسلامی به شمار می‌رفت که تبعات سنگینی را بر نظام علوی تحمیل کرد. بررسی این جنگ‌ها، از آن حیث که به مثابه‌ عمده‌ترین عامل در ناامنی اقتصادی این دوره عمل کردند، اهمیت دارد. پرسش عمده‌ای که این مقاله می‌کوشد تا به تبیین آن همت گمارد، این است که جنگ‌های داخلی تا چه میزان بر ساختار اقتصادی حکومت امام علی اثرگذار شدند؟ یافته‌های این پژوهش که بر روش توصیفی تحلیلی مبتنی است، نشان می‌دهد که غارت اموال عمومی توسط کارگزاران معزول اموی، از بین رفتن منابع مالی در اختیار حکومت برای هزینه‌های جنگ و تامین اجتماعی، تخریب زیرساخت‌ها و حذف بخش عمده‌ای از منابع درآمدی بیت‌المال در اثر هرج و مرج و شورش، پیامدهایی بودند که صدمات جبران‌ناپذیری بر اقتصاد حکومت امام وارد نمودند.