انواع دین‌داری و روحانیت؛ بررسی تاثیر نوع دین‌داری بر تبعیت از روحانیان

به‌رغم نفوذ تاریخی روحانیان در ایران و تبعیت جامعه از آنان، در دهه‌‌های اخیر، شدت و گستره تبعیت جامعه از این قشر کاهش داشته است؛ اما علل این کاهش چیست؟ به لحاظ نظری، به سه دسته علت کلان در این زمنیه می‌توان اشاره کرد: عللی که به تحولات ساختاری اشاره دارند؛ عللی که تاکیدشان بر تحولات در روحانیان است و عللی که بر مخاطبان آنان (مردم) متمرکزند. در این مقاله، تاکید بر علل مربوط به مخاطبان روحانیان است و به نوع دین‌داری آنان به عنوان علت موثر بر کاهش تبعیت از روحانیت اشاره می‌شود. لذا سه نوع دین‌داری مشخص شد که منطقاً بر تبعیت از روحانیت تاثیر دارند. این سه نوع دین‌داری عبارتند از: دین‌داری بی‌واسطه، دین‌داری بی‌نیاز از روحانیت و دین‌داری ناپای‌بند. پس از توضیح و بسط نظریِ مکانیزم اثرگذاری این دین‌داری‌ها بر روابط دینداران با روحانیان، سه فرضیه منتج از بحث، به محک تجربه گذارده شد. نتایج تحقیق که به شیوه‌ پیمایش انجام گرفت، موید فرضیه‌هاست؛ یعنی مشخص شد: هر‌چه اعتقاد دینداران به نقش‌ها و وظایف روحانیت (ضرورت کارکردی و وجودی آنان) و برخی احکام و عبادات دینی کاهش یابد و هر‌چه نیاز آنان توسط بدیل‌های روحانیت مرتفع شود و نیز هر چه ناپای‌بندی به ابعاد دین بیش‌تر باشد، تبعیت دینداران از روحانیان رو به تنزل خواهد گذارد.