بررسی فرزندان منتسب به امام حسن مجتبی(ع) در منابع فریقین تا قرن هفتم

منابع تاریخی، حدیثی و سایر متون به تعداد فرزندان امام حسن† اشاره کرده‌اند. این تعداد با نام‌های فرزندان امام† که در منابع ذکر شده است، سازگاری ندارد. در برخی منابع، تعداد فرزندان امام†، حداقل 4 و حداکثر 22 تن ثبت شده است. تفاوت آمار ثبت‌شده در منابع، ناشی از تعدد همسرانی است که برای امام حسن† ذکر کرده‌اند. برخی مولفان فرزندانی را به امام نسبت داده‌اند که این انتساب نیازمند بررسی است. فرضیه‌ اصلی پژوهش آن است که امام حسن† فرزندانی از همسران و کنیزان خود داشتند. با به‌کارگیری روش «کتابخانه‌ای» و داده‌های موجود در منابع گردآوری شده، مهم‌ترین راه برای شناخت تعداد فرزندان امام، بررسی همسران و کنیزان فرزنددار ایشان است. این پژوهش تحلیل مقایسه‌ای دقیقی از منابع شیعی و سنی درباره‌ تعداد فرزندان و انتساب آنان به امام حسن† ارائه داده است. پرسش اصلی مقاله این است که فرزندان واقعی امام حسن† چند نفرند؟ نتیجه‌ پژوهش آن است که فرزندان امام حسن† کمتر از 15 تن بودند و استناد منابع متاخر به تعداد 15 فرزند، بر اساس سخن شیخ مفید (م413ق) صورت گرفته که پذیرفتنی نیست.

examining the children attributed to imam hassan mojtabi (a.s.) in fariqin sources up to the 7th century

the historical, traditional and other sources have referred to the number of imam hassan’s children. however, the numbers are not corresponding to the names of the imam’s children mentioned in those sources. in some sources, the number of imam’s children is mentioned to be at least 4 and at most 22. the difference in the numbers registered in sources arises from the difference in numbers of imam’s wives mentioned there. some authors have attributed children to imam, whose attribution needs to be investigated. the main hypothesis in this study is that imam hassan had some children from his wives and his chamber maids. by applying the library method and the existing data in the sources collected, the most important way to recognize the number of imam’s children is to investigate his wives and maids who had children. this study has offered a precise comparative analysis of the shi‘a and sunnite sources regarding the number of imam’s children and attributing them to imam hassan. the main question of the article is as follows: “what was the real number of imam hassan’s children?” the findings of the study is that imam hassan’s children were less than 15, and the citation of 15 children by the later sources is based on sheikh mofid’s sayings, which is unacceptable.