بررسی ساحت ‌های نمادین شیعی در آرایه‌ها و کتیبه‌های مسجد جامع دزفول

بارزترین تجلی گاه معنویت و هویت متعالی انسانی را می توان در لایه های پنهان هنر قدسی، و اوج شکوفایی هنر معماری مقدس اسلامی را می توان در ساخت مساجد شیعی یافت. با ارتقای شیعیان در زمینه های مالی و سیاسی و نفوذ مذهب تشیع در روح هنرمندان و معماران شیعی، ساخت مساجد با هویت و هنر معنوی به‌مثابهٔ جایگاه بروز چنین اعتقاداتی همراه شد. مسجد جلوه‌گاه هنر اسلامی است و مسجد جامع نمونهٔ اعظم آن به ‌شمار می‌آید. «مسجد جامع دزفول» کهن ترین مسجد این شهر است که برخی از مورخان قدمت آن را قرن سوم هجری و برخی دیگر مصادف با ورود اسلام به ایران اعلام کرده‌اند. هدف این مقاله مطالعه و بررسی کتیبه ها و نقوشی است که جنبهٔ نمادین آنها به نحوی دربر دارندهٔ تفکرات مذهب شیعه بوده و در پی پاسخ به این سوال است که مهم ترین پیام های نمادین شیعی بازتاب‌یافته در مسجد جامع دزفول چیست؟ این پژوهش از حیث روش، «توصیفی تحلیلی» بوده که با رویکرد «نمادشناسی» به انجام رسیده است. جمع آوری اطلاعات به شیوهٔ میدانی و کتابخانه ای صورت‌پذیرفته و تجزیه و تحلیل یافته ها کیفی است. بنا بر یافته‌های تحقیق، نقوش نمادین و کتیبه های موجود در مسجد جامع دزفول شامل انواع شمسه، ستاره و ترکیب بندی تزیینات نیز از نمادپردازی عددی شیعه بهره گرفته است. از مهم ترین پیام های نمادین قابل مشاهده در کتیبه های این مسجد، بیان فضیلت، جانشینی، امامت و ویژگی های برتر حضرت علی (ع)† با هنر شیعی است.