نظریه جنسیت علامه طباطبایی، یک مواجهه انتقادی

مسئله زنان از مناقشه برانگیز‌ترین مسائل اعتقادی در ایران از زمان مشروطه به این طرف بوده است. علامه طباطبائی از نخستین افرادی است که با هدف دفاع از آموزه‌های دینی به نظریه پردازی درباره جنست، زنان و خانواده پرداخته است. این مقاله رویکرد علامه طباطبائی در توضیح تفاوت‌های حقوقی به مثابه یک رویکرد طبیعت‌گرایانه را نقد و ارزیابی کرده است. ابتکار ایشان در استفاده از رویکرد طبیعت‌گرایانه در دفاع از آموزهای اسلامی و از جمله تفاوت‌های حقوقی میان زن و مرد، مد نظر شاگردان و شارحان دیدگاه‌های ایشان قرار گرفته است. توجه به دو ویژگی «غلبه حیات احساسی» و «نقش بارداری» در زنان در کنار غلبه نوعی حیات تعقلی در مردان، موجب گردیده است تا شارع مقدس نوعی از نظام حقوقی متفاوت میان زن و مرد اعتبار کند که این اعتبار ریشه در طبیعت متفاوت زن و مرد دارد. این نوشتار توضیح داده است که این دیدگاه فاقد انسجام درونی است و با سایر دیدگاهای علامه طباطبائی نیز سازگاری ندارد و از همه مهم‌تر اینکه با وجود تببین‌های الاهیاتی به تبیین‌های طبیعت‌گرایانه نیازی نیست. اشکال به ذات‌گرایانه بودن تبیین‌های طبیعت‌گرایانه نیز به قوت خود باقی است.

allameh tabatabai’s gender theory: a critical confrontation

the issue of ‘women’ has been among the most controversial doctrinal issues in iran since the era of constitutionalism. allameh tabatabai was among the first persons who theorized about gender, women and family to defend religious doctrines. in this article, allameh tabatabai’s approach in explaining legal differences is criticized and evaluated as a naturalistic approach. allameh tabatabai’s initiative in using the naturalistic approach in defending the islamic doctrines, including the legal differences between men and women, has attracted the attention of his pupils and the expositors of his views. paying attention to ‘dominion of emotional life’ and ‘the role of pregnancy’ in women, alongside the typical dominion of rational life in men, have made the holy legislator consider somehow different legal systems for men and women, which is rooted in the different nature of men and women. in this article, we have explained that this view lacks internal cohesion and is inconsistent with allameh tabatabai’s other views; and, most importantly, considering the existence of theological explanations, there is no need for naturalistic explanations. the objection of essentialist nature of naturalistic explanations remains in effect.