تبیین نسبت عوامل مهاجرت فقهای بحرانی و گسترش معارف شیعی در بندر لنگه طی دو سده اخیر

«بحارنه» از مهم ترین گروه های اجتماعی شیعه منطقه بحرین از سده های نخستین اسلامی تا دوره معاصر هستند که طی قرون متمادی جمعیت غالب این منطقه را تشکیل می دهند. در دو سدة اخیر، بسیاری از آنان به علل گوناگون به سرزمین‌های مجاور مهاجرت کرده اند. مقصد بسیاری مهاجران بحرانی، به ویژه فقهای شیعی آنان شهرهای جنوبی ایران و از جمله بندر لنگه بوده است. این پژوهش در پی آن است تا با بهره گیری از منابع تاریخی و با شیوه «توصیفی- تحلیلی» به بررسی نسبت مهاجرت فقیهان بحرانی و گسترش معارف شیعی در بندر لنگه بپردازد. سوال اصلی پژوهش این است که مهاجرت فقهای بحرانی چه تاثیری بر گسترش معارف شیعی در بندر لنگه طی دو سدة اخیر داشته است؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد بسیاری از فقهای بحرانی به علت سختگیری های مذهبی حکام سنی مذهب بحرین و در مقابل، وجود شرایط بهتر در سواحل شمالی خلیج فارس، به بندر لنگه مهاجرت نموده‌اند. آنان بعد از استقرار در این منطقه با تالیف کتب فقهی و اعتقادی شیعی، تاسیس اماکن مذهبی (مسجد، حسینیه، مدرسه دینی) و همچنین برعهده گرفتن مناصب حکومتی مرتبط با جایگاه خویش (امامت جماعت و جمعه، قضاوت، ریاست اوقاف) نقش مهمی در تحولات اجتماعی و فرهنگی- دینی بندر لنگه ایفا نموده‌ اند.

explanation of the relationship between causes for migration of baḥrāni scholars and spread of the shi‘i teachings in bandar lengeh during the last two decades

the baḥārina (meaning ‘bahrainis’) were among the most important shiite social groups in bahrain from the early islamic centuries up to the contemporary era, forming the greatest population section of this region for long centuries. in the last two centuries, many of them have migrated to the nearby lands for different reasons. the destination of many bahraini emigrants, especially their shiite jurists, was the southern cities of iran, including bandar lengeh. this study seeks to use historical sources and a descriptive-analytical method to examine the relationship between the migration of baḥrāni scholars and spread of the shiite teachings in bandar lengeh. the main question of the study is as follows: “what has been the effect of the migration of baḥrāni jurists on the spread of the shiite teachings in bandar lengeh during the last two centuries?” the findings of the study show that many baḥrāni jurists migrated to bandar lengeh due to religious strictness of the sunni rulers of bahrain and, on the contrary, the better conditions in the northern coasts of the persian gulf. after their settlement in bandar lengeh, they played an important role in social and cultural-religious evolutions of that region by composing shiite jurisprudential and doctrinal books, establishing religious places (mosques, husaynias, religious schools) and taking over governmental posts related to their positions (imams of congregational and friday prayers, judgment, and presidency of endowments).