شیعیان و دانش قرائت در سه قرن نخست

دانش «قرائت» یکی از علومی است که درباره قرآن در میان مسلمانان شکل گرفت و به مرور زمان گسترش زیادی یافت. اهمیت قرآن نزد مسلمانان موجب اهمیت یافتن علوم مربوط به آن شد و علم قرائت هم از این قاعده مستثنا نیست. نقش شیعه در این دانش و میزان اهتمام آنان از جمله مواردی است که چندان مد نظر قرار نگرفته و ازاین‌رو گاهی بکلی نادیده انگاشته شده است. نوشتار پیش رو به شیوه «توصیفی تحلیلی» و با بهره‌گیری از اطلاعات کتابخانه‌ای از رهگذر معرفی مهم‌ترین قاریان شیعه در سه قرن نخست، درصدد تبیین بخشی از تلاش‌های شیعیان در این دانش است. بدین منظور کافی است به تلاش‌های امامان شیعه(ع)‰ در زمینه آموزش قرائت و تربیت شاگردان در این رشته اشاره شود، تا آنجا که برخی از مشهورترین قاریان مسلمان در زمره شیعیان یا شاگردان ائمه‰(ع) به شمار آمده‌اند. علاوه بر آن شیعیان کتاب‌های متعددی در این زمینه به رشته تحریر در آورده‌اند. از سوی دیگر بر اساس پژوهش صورت گرفته، انگاره «شیعه بودن برخی از قراء مشهور مانند عاصم، حمزه و کسائی» که از دیرباز مطرح شده و در دوره‌های بعدی پذیرفته شده، به چالش کشیده شده و در نهایت، فهرستی از قاریان شیعی امامی (25 تن)، قاریان زیدی (5 تن) و قاریان متمایل به تشیع (9 تن) ارائه گردیده است.

the shiites and the knowledge of ‘recitation’ in the three first centuries of islam

the knowledge of ‘recitation’ is one of the sciences formed among muslims in relation with the quran and much spread out gradually.  the importance of the quran among muslims has caused the importance of the sciences related to it, and the knowledge of ‘recitation’ is no exception. the role of the shiites in this knowledge and the level of their efforts are among items not considered much, and even sometimes completely ignored. the present article uses a descriptive-analytical method and library data, and seeks through introducing the most important shiite reciters of the three first centuries to explain some part of the shiite efforts in that knowledge. to do so, it is enough to refer to the efforts by the shiite imams in regard with teaching recitation and educating pupils in that discipline, to the extent that some of the best-known muslim reciters are enumerated among the shiites or the disciples of the purified imams. besides, the shiites have composed numerous books in that regard. on the other hand, based on the studies conducted, the idea of ‘shiite beliefs of some well-known reciters such as ‘asem, hamza and kasa‘i’ – proposed since long ago and accepted in later centuries – is challenged; and, finally, a list of the shiite-imami reciters (25 persons), zeydi reciters (5 persons), and reciters with a shiite proclivity (9 persons) is presented.