بررسی رویکرد صفویان در افزودن شهادت ثالثه به اذان

پس از رحلت حضرت رسول(ص) بین اهل سنت و شیعیان در خصوص کیفیت تشریع و فصول اذان اختلاف نظر به وجود آمد. شاه اسماعیل صفوی با جلوس بر تخت سلطنت دو فصل «شهادت ثالثه» و «حی علی خیر العمل» را بر اذان افزود. این مقاله کوشیده است عملکرد صفویان را در این زمینه بررسی نماید. سوالی که این مقاله در پی پاسخ به آن است درباره چرایی تاکید سلاطین صفوی بر ذکر «شهادت ثالثه» در اذان است. برای یافتن جواب این سوال، متون تاریخی دست اول و مطالعات جدید در این زمینه با روش «تحلیلی - توصیفی» مطالعه گردید. هدف آن است که در یک مطالعه تاریخی مستند روشن گردد که افزوده شدن مجدد شهادت ثالثه به اذان در دوره ی صفویه به سبب پایبندی به آموزه های نبوی در عصر تشریع یا آموزه های شیعی در عصر حضور اهل‌بیت(ع)‰ نبوده، بلکه متاثر از شرایط اجتماعی و فضای سیاسی جدید بر اذان افزوده شده است. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می دهد که صفویان به منظور هویت بخشی مذهبی به ایرانیان در مواجهه با امپراتوری عثمانی، کسب مشروعیت بیشتر، رقابت مذهبی با امپراتوری عثمانی و تسهیل در فرایند رسمی کردن مذهب تشیع، جدیت فراوانی برای ذکر شهادت ثالثه در اذان از خود نشان دادند.

Investigation of the Safawids’ Approach In Adding the Third Testimony into the Adhan

After the departure of the Prophet, a disagreement emerged between the Shiites and the Sunnites regarding the way they should state the Adhan formula. After ascending the throne, the Safawid Shah Isma’il added the two formula of the third testimony (&Ashhadu Anna Aliyyan Walliullāh&) and Ḥayya ʿAlā Khayr alʿAmal. This article has sought to investigate the Safawids’ performance in this regard. The question this article is going to answer is about the reason for Safawid Sultans’ emphasis on the third testimony formula. To find the answer to this question, the first hand historical texts and new studies in this regard were studied through an analyticaldescriptive method. The goal is to clarify, with the evidences presented in a historical study, that readdition of the third testimony to Adhan in the Safawid period was not due to commitment to the Prophet’s teachings in the age of legislation or the Shiite doctrines in the presence of Ahl alBayt. Rather, it was done under the influence of the social conditions and political milieu. The findings of the study suggest that Safawids showed much seriousness for adding the third testimony to Adhan in order to grant religious identity to Iranians in facing the Ottoman Empire, obtain more legitimacy, do religious rivalry with the Ottoman Empire, and facilitate the process of establishment of the Shiite denomination.