ساختارشناسی وقف‌نامه‌های زنان در دوره قاجار

وقف‌نامه‌ها از اسناد باارزش و جزو اسناد شرعی به شمار می‌روند. اسناد موقوفات زنان در دوره قاجار از مهم‌ترین منابع برای ترسیم اوضاع اجتماعی، فرهنگی و مذهبی هستند. در این دوره، بیشتر اقشار جامعه با گرایش‌های گوناگون فکری به وقف توجه داشتند. با توجه به رواج وقف، زنان در این امر مشارکت داشتند و این یکی از بسترهای حضور و مشارکت اجتماعی زنان عصر قاجار بود. در این‌ دوران، وقف‌نامه‌های زنان ‌و ‌مردان چندان فرقی با یکدیگر نداشت، اما وقف‌نامه‌های زنان از لحاظ مصرف و رقبات، گاهی متفاوت از مردان بود و این تفاوت‌ جزئی به شمار می‌رود. پژوهش حاضر با بهره‌گیری از رویکرد تاریخی و استفاده از اسناد ذی‌ربط به نگارش درآمده و به رغم ضرورتی که این موضوع در تاریخ‌ معاصر ایران دارد، تاکنون تحقیق مستقلی درباره وقف‌نامه زنان شیعی در دوره قاجار صورت نگرفته است. این مقاله سعی دارد تا به بررسی شکلی و محتوایی وقف‌نامه‌های زنان دوره قاجار بپردازد. داده‌ها از 36 وقف‌نامه، از «آرشیو ملّی ایران»، «مرکز اسناد و کتابخانه آستان ‌قدس ‌رضوی»، تارنمای دنیای زنان قاجار و منابع کتابخانه‌ای گردآوری، استنساخ و بازخوانی شده و با رویکرد «توصیفی - تحلیلی» سامان یافته است.

Studying the Structure of Endowment Letters Of the Women in Qajar Period

The endowment letters are among the valuable documents and religiously legal vouchers. The endowment documents of the women in Qajar period are among the most important sources for delineating the social, cultural and religious conditions of the time. In that period, most sections of society with various intellectual leanings would pay attention to endowment. Considering the commonality of endowment, women would also participate in it, and this was one of the contexts for the social participation of the women in Qajar period (Werner, 1378). In that period, endowment letters of men and women were not so much different, but the women’s endowment letters were sometimes different for those of men in their use and raqaba, which are minute difference. The present study makes use of a historical approach and the related documents to be composed. Despite the necessity of this issue in Iran’s contemporary history, there has been no independent study on the Shiite women’s endowment letters in Qajar period. This article seeks to investigate the form and content of the women’s endowment letters in Qajar period. The data were gathered from 36 endowment letters extracted from the National Archive of Iran, Astan Quds’s Center of Documents and Library, the website of World of Qajar Women, and other library sources and organized with a descriptiveanalytical approach.