ترویج شعائر شیعی بر روی سکه‌های دوره زندیه

مطالعات سکه شناسی نشان می دهد که سکه یکی از ابزارهای حاکمیتی برای بازتاب نگرش دولت ها و فرمانروایان در زمینه های سیاسی، مذهبی و اقتصادی در جامعه و در سطح پیرامونی و روابط بین المللی بوده است. شعائر مذهبی نقر شده بر روی مسکوکات، نوع جهان بینی و نگرش هستی شناسانه و اندیشه مذهبی فرمانروایان را بازتاب می داده است. در مسکوکات دوره زندیه (1164-1209ق) به کارگیری مفاهیم و مضامین شیعی بسیار متداول بوده است. بنابراین پرسش قابل طرح این است که نگرش سیاسی - مذهبی فرمانروایان زندیه چه تاثیری بر رویکرد آنان به نقر شعائر شیعی بر روی مسکوکات این دوره داشته است؟ در این پژوهش، هدفْ بررسی چرایی و چگونگی نقر شعائر شیعی بر مسکوکات دوره زندیه، به روش «توصیفی - تحلیلی» است. یافته های پژوهش نشان می دهد که در دوره زندیه، به جای محوریت القاب دنیوی فرمانروا بر سکه، نقر شعائر مذهبی در توسل به صفات خداوند و تکریم امامان شیعه‰ و توسل جویی به آنان به ویژه امام زمان(عج) رونق گرفت. همچنین سنت‌های صفویه، ازجمله مهدویت و نجات بخشی احیاء گردید. این گرایش شیعیانه از سوی زندیان برای مشروعیت بخشی به حاکمیت، از طریق پیوند حکومت خویش به صاحب الزمان و منجی عالم، صورت پذیرفته و سیاست صفویه گرایی آنان نیز با همین دیدگاه قابل تعریف است.

Diffusing the Shi‘i Rites on the Coins in the Zandiya Period

The numismatic studies show that the coin is one of the governmental tools for reflecting the attitude of the states and rulers regarding the political, religious and economic issues in the society and in the levels of environmental and international relations. Religious rites inscribed on coinages reflect some sort of ontological worldview and attitude as well as the religious thought of the rulers. In the coins of the Zandiya period (11641209 AH), using the Shiite notions and themes were common. Thus, the question arises as follows: &What was the effect of the politicalreligious attitude of Zandiya rulers on their approach to inscribing the Shiite rites on the coins of that period?& This study aims at investigating reason and method of inscribing the Shiite rites on coins of Zandiya period in a descriptiveanalytical manner. The findings of the study show that under Zandiya, instead of inscribing the worldly titles of the ruler on the coins, the Shiite rites on resorting to God’s attributes and respecting the Shiite imams and resorting to them – especially Imam Mahdi – flourished. Besides, the Safawid traditions – including Mahdawiyyat and saviorship were revived. This Shiite tendency from Zandiya was done to legitimize the government by linking their government to Imam Mahdi as the universal savior, and their Safawidcentered policy can be defined with the same view.