هم آوردی شیخ مفید و گفتمان های رقیب در تفضیل و تقدیم حضرت علی(ع) با تکیه بر مساله افضلیت امام در کتاب الارشاد

آراء رو به گسترش جریان‌های فکری رقیب و معاصر با شیخ مفید(م.413) درخصوص افضلیت امام، بخشی از دلایل نگارش کتاب الارشاد توسط این متکلم برجسته امامی می‌باشد. در این زمان برخی از گفتمان‌ها با وجود باور به تفضیل علی(ع)، با صدور جواز امامت مفضول، بر مشروعیت خلافت متقدمین تاکید داشتند. برخی دیگر نیز علیرغم هم‌سویی با امامیه در لزوم افضلیت امام از مباحث امامت عامه با باور به انطباق فضیلت خلفا بر ترتیب تاریخی خلافت آنان، بر عدم تفضیل و تقدیم حضرت علی(ع) رای می‌دادند. در چنین فضایی مفید کتاب الارشاد را با تکیه بر آراء کلامی خویش در مساله امامت همچون اثبات لزوم افضلیت امام و تفضیل علی(ع)، بهره‌گیری از استنادات تاریخی و گاه آراء گفتمان‌های رقیب، به رشته تحریر درآورد تا به حفظ هویت گفتمان امامی بپردازد. از این‌رو شناسایی شاخصه‌های متکی بر مولفه افضلیت امام که شیخ در الارشاد در جهت اثبات تفضیل و تقدیم علی(ع) و طرد مشروعیت خلافت متقدمین از آنها بهره برده‌است، دغدغه اصلی این پژوهش را شکل می‌دهد. نتیجه این پژوهش توصیفیتحلیلی نشان می‌دهد که شیخ با به کارگیری شاخصه‌هایی چون برجسته‌سازی جایگاه و اعمال امام، طرد جایگاه و اعمال متقدمین به ویژه شیخین و طرد عملکرد صحابه در انتخاب افضل یا اصلح به این مهم پرداخته‌است.

Competition of Sheikh Mofid and rival discourses in Imam Ali (AS)’ssuperiority and Immediate Imamate relying on Imam’s superior merit in the book AlIrshad

The growing views of the intellectual movements, contemporary and rival to Sheikh Mofid (d. 413), regarding the superiority of Imam Ali are among the reasons for the writing of alIrshad by that prominent imami theologian. In that time, despite a belief in Imam Ali’s superiority, some of the discourses emphasized the legitimacy of the caliphate of the earlier figures by issuing the permission for the imamate of the subordinate person. Some others, despite their sympathy with imamiya on the necessity of the imam’s superiority, believed that the superiority of the caliphs coincided with their historical order of caliphate; thus, they maintained that Imam Ali lacked superiority. In such an atmosphere, Sheikh Mofid composed alIrshad by relying on his own theological opinions regarding imamate, proving the necessity of Imam Ali’s superiority, making use of historical evidences and – sometimes – the opinions in the rival discourse in order to preserve the identity of the imami discourse. Therefore, identifying the parameters dependent on the Imam’s superiority, mentioned by Sheikh Mofid in his book for proving Imam Ali’s priority and rejecting the legitimacy of the previous caliphs, is the main concern in the present study. The findings of this descriptiveanalytical study show that Sheikh Mofid deals with this important goal by making use of parameters such as highlighting Imam’s status and practices, rejecting the status and practices of the previous caliphs (especially the two Sheikhs), and rejecting the companions’ choice of the superior or the most virtuous leader.