جامعه امامیه و شیوه‌های اثبات امامت در دوره امام حسن عسکری

جامعه امامیه در سده سوم هجری، تحت‌ تاثیر میراث روایی و اجتماعی دوره ائمه پیشین و چالش‌های پیش‌آمده در سامرا، با مشکلات فراوانی در معرفی و پذیرش امامت روبه‌رو شد. بخشی از این موارد را باید در طبقه‌بندی اجتماعی، نوع دست‌رسی به ائمه سامرا و سطح فکری شهروندان جامعه امامیه دید. تفاوت افراد نسبت به سازوکار شناخت امام و نوع باور به آن حضرت، سبب شد تا دست‌کم سه سبک برای شناخت امام در این دوره مطرح شود. چگونگی فهم این ساختار و مفهوم‌شناسی آن در بستر جامعه امامیه، پرسشی است که این نگاشته بدان می پردازد. روش این نگارش، تحلیلِ اعتقادی، اجتماعی و سیاسی داده های تاریخی حدیثی منابع سده های متقدم بر اساس نظریه سنخ‌شناسی اجتماعی است. یافته ها ضمن تایید چندگونگی سازوکار شناخت امام در میان امامیه، نگاه های سیاسی، باورهای دینی و زمینه های اجتماعی را در این سبک از امام‌شناسی، برجسته تر می دانند. سه دسته «امامیه سیاسی» با تایید جایگاه امام حسن عسکری7 توسط دربار عباسی ، «امامیه عوام» با مراجعه به امام و مشاهده کرامت و هیبت امام ، و «امامیه نص گرا» با گرایش به نص در کنار یک‌دیگر هندسه جامعه امامیه را در عصر امام حسن عسکری7 شکل می دادند.

Imamyya Community and the Way of Proving Imamate in Imam Hassan Askari’s Era

Imamyya community in the third century A.H., influenced by the narrative and social heritage of the previous Imams and the challenges in Samerra, faced many difficulties in introducing and accepting Imamate. Part of those difficulties must be seen in social classification, people’s access to Imams in Samerra, and the intellectual level of the citizens in Imamyya community. The difference between individuals regarding the mechanism of recognizing Imam and the type of belief in him created at least three styles for identifying Imam in that period. Perception of the structure and knowing that concept in the context of Imamyya community are dealt with in this article. The research method is a doctrinal, social and political analysis of the historicaltraditional data in the earlier centuries according to the theory of social typology. The findings support a variety in the mechanism of recognizing Imam among Imamyya people, and highlight the political looks, religious beliefs and social backgrounds in this method of recognizing Imam. Three groups, i.e. ‘political Imamyya’ – confirming Imam Hassan’s status by the Abbasid court – ‘popular Imamyya’ – by referring to Imam and observing his grandeur – and ‘textoriented Imamyya’ – by their orientation towards the texts – formed, together, the geometry of Imamyya community in Imam Hassan Askari’s era.